مقایسۀ تطبیقی نوع نگرش به طبیعت در اشعار «نیما یوشیج» و « سهراب سپهری »

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

دکترای معماری، گروه معماری، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

عشق به طبیعت و زیبایی‌های آن منشاء آفرینش بسیاری از آثار هنری بوده است. در این میان، شعر نیز از این قاعده مستثنی نبوده و  تجلی طبیعت در آثار شعرا بسیار دیده می‌شود. به‌خصوص شاعران معاصر هر یک از زاویۀ دیدی خاص و نیز با دغدغه‌های بعضاً متفاوتی نسبت به طبیعت سخن رانده‌اند. از میان شاعران معاصری که از طبیعت می‌گویند، نیما یوشیج و سهراب سپهری به‌عنوان شاعران نوپرداز، دارای اعتبار و جایگاه خاصی هستند. با توجه به اهمیت طبیعت در هنر ایرانی، این مقاله با هدف واکاوی و تبیین نگاه نیما و سهراب به موضوع طبیعت، تلاش دارد تا شباهت‌ها و تفاوت‌های نوع نگرش این دو شاعر نسبت به طبیعت را شناسایی کند. بر این مبنا، با روشی تفسیری به تحلیل محتوای کیفی در اشعار سهراب و نیما می‌پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد سروده‌های سهراب و نیما در مضامینی چون: بداعت نگاه به طبیعت و عناصر آن، استحاله در طبیعت، طبیعت به‌مثابۀ مأمن و زنده و ذی‌روح دیدن عناصر طبیعت دارای وجه اشتراک با یکدیگر بوده و در مضامینی چون: نگاه عرفانی ویژه به طبیعت، کل‌نگری و جزء‌نگری، نگاه پدیدارشناسانه به طبیعت، طبیعت به‌مثابۀ آیه، طبیعت بومی و محلی و نگاه اجتماعی به عناصر طبیعت، دارای تفاوت هستند. به نظر می‌رسد عمده تفاوت این دو شاعر در کل‌نگر بودن و جزء‌نگر بودن آنها باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Type of Attitude towards Nature in the Poems of Nima Youshij and Sohrab Sepehri

نویسنده [English]

  • Maryam Majidi
Ph.D. in Architecture, Department of Architecture, South Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The love of nature and its beauty has been the source of the creation of many artistic works. Meanwhile, poetry has been no exception, and nature’s expression is observed in the works of the poets, especially contemporary poets, each of whom has spoken from a unique perspective and is disparately concerned about nature. Among the contemporary poets, Nima Youshij and Sohrab Sepehri, as modernist poets, have special credit and positions. Regarding the significance of nature in Iranian art, this paper analyzes and explains the views of Nima and Sohrab on the subject of nature and seeks to identify the similarities and differences in the types of attitudes of these two poets toward nature. On this basis, it analyzes the qualitative content of the poems by Sohrab and Nima with an interpretive method. The findings show that the poems of Sohrab and Nima share common aspects in concepts like the novelty of looking at nature and its elements, transformation in nature, nature as a safe place, and seeing the natural elements as living and animate things. However, they are different in concepts such as the special theosophical view of nature, holism, and specificity, phenomenological look at nature, nature as a symbol, native and local nature, and social view of natural elements. It seems that the major difference between these two poets is in their holism and specificity.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sohrab Sepehri
  • Nima Youshij
  • Naturalism
  • Holism
  • and specificity
ابراهیمی کاوری، صادق و چولانیان، رحیمه. (1387). مقایسۀ موضوعی وصف طبیعت در شعر فارسی و عربی. ادبیات تطبیقی، (5)، 9-31.
الهامی، محسن. (1377). آرمانشهر سپهری. تهران: پاژنگ.
باتوانی، علی محمد. (1392). رویکرد جدید نیما به طبیعت. تاریخ ادبیات، 5(2)، 54-71.
بسمل، محبوبه و میرعابدینی، سیدابوطالب. (1388). رویکرد انسان‌گرایانۀ نیما به طبیعت. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 1(1)، 181-192.
بهار، مهرداد. (1376). جستاری چند در فرهنگ ایران. چاپ سوم، تهران: فکر روز.
بیگ‌زاده، خلیل و میرناصری، معصومه. (1392). بررسی نگاه پدیدارشناختی سهراب سپهری در کتاب «ماهیچ، ما نگاه». زبان و ادبیات فارسی، 4(1)، 45-59.
پارساپور، زهرا. (1391). بررسی ارتباط با طبیعت در شعر. ادب فارسی، 2(1)، 77-99.
پارساپور، زهرا و فتوحی، فرناز. (1392). تأثیرپذیری سهراب سپهری در عرفان شرق در حوزۀ اخلاق زیست‌محیطی. ادبیات پارسی معاصر، 3(4)، 19-37.
ترابی، سیدضیاء‌الدین. (1382). راز طبیعت در شعر سهراب سپهری. کیهان فرهنگی، (200)، 66-69.
تشکری، منوچهر و دلال رحمانی، محمدحسین. (1392). بررسی و نقد فردیت و شیئیت (جزئیت) در شعر نیما یوشیج. نقد ادبی، 6(21)، 63-84.
خدیور، هادی و حدیدی، سمیرا. (1389). عرفان سهراب سپهری. پژوهش ادبی، (19)، 51-82.
دانشور کیان، علی و امامی، سهیلا. (1385). یادداشتی بر بن‌مایه‌های تصویری (Motif) در شعر «صدای پای آب» سهراب سپهری. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، 57(177)، 117-131.
دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت‌نامۀ دهخدا (زیر نظر دکتر محمد معین و دکتر سیدجعفر شهیدی). تهران: انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
رحیمی‌راد، ابوالفضل. (1388).  طبیعت‌گرایی در جهان‌بینی سهراب سپهری. فردوسی، (76)، 43-45.
رزاقی اصل، سینا و مهراد، امین. (1391). انطباق ماهوی میان مضامین شهر و طبیعت در اشعار سهراب سپهری با اندیشمندان حوزۀ طراحی محیطی. مطالعات شهری، 2(5)، 73-79.
رسمی، سکینه. (1389). هم‌پیوندی درخت و اشراق و بازتاب آن در شعر سهراب سپهری. زبان و ادب پارسی، 53(220)، 43-65.
زرقانی، سیدمهدی. (1384). چشم‌انداز شعر معاصر ایران. تهران: نشر ثالث.
زرقانی، سیدجواد. (1390). تجلی شاعرانۀ طبیعت در شعر نیما یوشیج، سهراب سپهری و شفیعی کدکنی. علوم ادبی، (6)، 171-196.
سام خانیانی، علی‌اکبر. (1392). رویکرد پدیدارشناختی در شعر سهراب.  پژوهشنامۀ ادب غنایی، 11(20)، 121-142.
سپهری، سهراب. (1375). گزیدۀ اشعار. چاپ پنجم. تهران: مؤسسۀ انتشارات نگاه.
سپهری، سهراب. (1390). هشت کتاب. تهران: مروارید.
سپهری، سهراب. (1396). هنوز در سفرم. تهران: فروزان روز.
سرور یعقوبی، علی. (1385). بن‌مایه‌های تصویرساز در شعر معاصر. زبان و ادبیات فارسی، (7)، 67-94.
شامیان ساروکلایی، اکبر و  علیزاده، حمیرا. (1393). طبیعت و تخیل خلاق در شعر سپهری و سینمای کیارستمی. پژوهش‌های ادبیات تطبیقی، 2(2)، 79-104.
شریفیان، مهدی و داربیدی، یوسف. (1386). بررسی سمبل‌های سیب، کبوتر، گل سرخ و نیلوفر در اشعار سهراب سپهری. نثرپژوهی ادب پارسی، (21)، 59-84.
شفیعى کدکنى، محمدرضا. (1380). صور خیال در شعر فارسى. چاپ هشتم. تهران: آگاه.
شمیسا، سیروس. (1390). راهنمای ادبیات معاصر (شرح و تحلیل گزیدۀ شعر نو پارسی). تهران: میترا.
ضرغام، ادهم. (1387). تجلی حقیقت در فرآیند منظره پردازی.  هنرهای زیبا، (35)، 103-114.
عابدی جعفری، حسن؛ تسلیمی، محمد سعید؛ فقیهی، ابوالحسن و شیخ‌زاده، محمد. (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی. اندیشۀ مدیریت راهبردی، 5(2)، 151-198.
عبدی، صلاح‌الدین و احمدی ازندریانی، محمد. (1391). بررسی تطبیقی طبیعت در شعر سهراب سپهری و بدر شاکر السّیاب. کاوش‌نامۀ ادبیات تطبیقی، (8)، 101-120.
فرجی، فرشید. (1384). نیما و طبیعت‌گرایی.  شعر، (44)، 50-53.
فرزین، احمدعلی و هاشمی‌زادگان، سیدامیر. (1396). تفسیر مقام باغ در شعر سعدی. هنر و تمدن شرق، 4(13)، 3-12.
قاضی‌زاده، سیده ندا. (1383). جایگاه طبیعت در اشعار سهراب سپهری. باغ نظر، 1(2)، 55-68.
قدوسی‌فر، سیدهادی؛ حبیب، فرح و  شهبازی، مهتیام. (1391). حکمت خالده و جایگاه طبیعت در جهان‌بینی معابد ادیان مختلف. باغ نظر، 9(20)، 37-50.
کلاهچیان، فاطمه و حیدری‌نیا، سیده نادیا. (1392). تصویر طبیعت در غزلیات مولوی. عرفانیات در ادب فارسی، 4(1)، 71-92.
کوشش، رحیم. (1386). ذهن و زبان نیما. پژوهش‌نامۀ ادب غنایی، 5(8)، 119-152.
مختاری، محمد. (1379). انسان در شعر معاصر . تهران: توس.
مرادکوچی، شهناز. (1380). معرفی و شناخت سهراب سپهری. تهران: قطره.
مسکوب، شاهرخ. (1395). قصۀ سهراب و نوشدارو. کاروان، 2(7)، 56-75.
ملا ابراهیمی، عزت؛ رشیدی، خدیجه و سن‌سبلی، بی‌بی راحیل. (1392). بررسی تطبیقی طبیعتگرایی در اندیشه‌های سهراب سپهری و جبران خلیل جبران. ادب عربی، 5(1)، 213-236.
میکائیلی، حسین. (1389).  پیوند عرفان و رمانتیسم در شعر سپهری. مطالعات عرفانی، (11)، 273-294.
نخعی، حسنیه و شعبانزاده، مریم. (1398). بررسی نگاه عرفانی به طبیعت در شعر سهراب سپهری. ادیان و عرفان تطبیقی، 3(5)، 1-24.
نصر، سیدحسین. (1377). نظر متفکران اسلامی دربارۀ طبیعت. چاپ چهارم. تهران: خوارزمی.
یوشیج، نیما. (1368). نامه‌ها (به کوشش سیروس طاهباز). تهران: نگاه.
یوشیج، نیما. (1386). مجموعۀ کامل اشعار. چاپ هشتم. تهران: نگاه.