افزایش پایداری اجتماعی با احیای منظر پساصنعت (نمونه‌موردی: کوره‏های آجرپزی منطقۀ 19 تهران)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس‌ارشد معماری منظر، دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشیارگروه معماری منظر، دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

 انتقال صنایع داخل شهری حاصل از دوران جهانی شدن صنعت از داخل بافت شهرها به خارج آن مانند آنچه که در منطقۀ 19 تهران رخ داده است، منجر به شکل‌گیری مناظر پساصنعت و همچنان مشکلات اجتماعی مختلف و متعدد برای محدودۀ این مناظر شده است. علی‌رغم این موضوع مناظر پساصنعت فرصتی برای احیای ابعاد زندگی شهری هستند ولی برنامه‏های شهری‏ که تا به حال اقداماتی براساسشان در منطقۀ 19‏ انجام شده‏ است، از جمله طرح‏ جامع 1386 تهران و طرح تفصیلی منطقۀ 19 (1384) در رفع مشکلات و افزایش پایداری اجتماعی موفق نبوده‏‌اند. این مقاله در وهلۀ اول به‌دنبال پاسخ به علت عدم موفقیت رویکردهای به‌کاربرده شده در افزایش پایدرای اجتماعی و در وهلۀ دوم چگونگی احیای مناظر پساصنعت در جهت افزایش پایداری اجتماعی است. به‌همین جهت پس از مطالعه مفهوم منظر و منظر پساصنعت، دیدگاه‌های رایج نسبت به آن‏ها و بررسی پایداری اجتماعی، لایه‏های مختلف منظر نمونه‌موردی تحلیل و ادغام شده‌اند و در نهایت علت عدم موفقیت رویکردهای استفاده شده فعلی و پیشنهاداتی کلی جهت رفع مشکلات اجتماعی محدوده ارائه شده است. نتیجه تحقیق بر آن است که استفاده از تعاریف ناقص این مناظر باعث شکل‌گیری اقدامات صرفاً کالبدی و بی‏توجهی به هویت این مناظر پساصنعت، مخاطبین اصلی و نیازهایشان شده است. این در حالی است که مشکلات اجتماعی این محدوده نه تنها مرتبط با مسائل کالبدی بلکه تحت‌تأثیر مجموعه‏ای از ویژگی‏ها هستند و تعریف صحیح منظر با تأکید بر ماهیت عینی-ذهنی و کل‌نگری منظر، با بررسی ابعاد مختلف مناظر پساصنعت می‏تواند باعث ریشه‏یابی مشکلات محدوده شود. مشکلات عموم ساکنین اطراف کوره‏ها که مخاطبین اصلی آن‏ها هستند، نیازمند راهکارهایی همه جانبه با توجه به ریشه مشکلات است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Enhancing Social Sustainability by Revitalizing Post-industrial Landscapes (Case Study: Brick Kilns in District 19 of Tehran)

نویسندگان [English]

  • Ghazal Nickzad 1
  • Seyed Amir Mansouri 2
1 M.A. in Landscape Architecture, School of Architecture, College of Fine Arts, University of Tehran, Iran.
2 Associate Professor of Landscape Architecture Department, School of Architecture, College of Fine Arts, University of Tehran, Iran.
چکیده [English]

Relocating industries from the urban fabric of the cities emerging from globalization to their outskirts, like what happened in the 19th district of Tehran, has resulted in post-industrial landscapes and various and numerous social problems for these landscapes’ surrounding areas. Despite this issue, post-industrial landscapes are an opportunity to revive the dimensions of urban life; however, urban approaches on which actions have been taken in the 19th district, including the 2007 Master Plan of Tehran and the 2005 Detailed Plan of the 19th district, have not been successful in solving problems and increasing social sustainability. This article examines the reasons associated with the failure of the applied approaches in increasing social sustainability and attempts to understand how to revitalize post-industrial landscapes to increase social sustainability. For this reason, after studying the concept of landscape and post-industrial landscape, the standard views towards them, and social sustainability, different layers of the landscape of the case study were analyzed and integrated. Finally, the reasons for the failure of the currently used approaches were outlined, and general suggestions for solving social problems were provided. The result of the research is that the use of non-inclusive definitions of these landscapes has resulted in physical actions, ignoring the identity of these post-industrial landscapes, the main audiences, and their needs. However, the social problems in this area are not only related to physical issues but are also influenced by a set of characteristics. An accurate definition of the landscape by emphasizing the objective-subjective and holistic nature of the landscape by examining the different dimensions of post-industrial landscapes can lead to the origin of existing problems in the area. The problems of the residents around the kilns, who are their main audience in these landscapes, require comprehensive solutions according to the origin of the problems.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Post-industrial landscape
  • Landscape grammar
  • Brick kilns
  • Social sustainability

مراجع

ابرقویی‌فرد، حمیده؛ منصوری، سیدامیر و مطلبی، قاسم. (1401). مروری روایی بر نظریه‏های مرتبط با مفهوم فضای عمومی در شهر. باغ نظر، 19 (116)، 85-102. 
ابرقویی‌فرد، حمیده؛ مطلبی، قاسم و منصوری، سیدامیر. (1402). «نظریۀ شکل خوب فضای عمومی» مروری انتقادی بر معیارهای شکل‌گیری فضای عمومی کارآمد در شهر. باغ نظر، 20 (121)، 37-54.
بهارلو، معصومه. (1389). منظر پساصنعتی، میراث یا متروکه؟. منظر، 2 (8)، 66-68.
بهارلو، معصومه. (1388). منظر خاموش (حیات‏بخشی به سایت کوره‏های آجرپزی) (پایان‏نامۀ منتشرنشدۀ کارشناسی‌ارشد معماری منظر). دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه شهیدبهشتی، تهران، ایران.
بهزادپور، محمد؛ کربلایی حسینی غیاثوند، ابوالفضل و منتظر، بهناز. (1398). مطالعۀ تطبیقی مؤلفه‏های کالبدی پایداری اجتماعی در محلات قدیم و جدید شهری. معماری و شهرسازی پایدار، 7(1)، 177-196. 
پرتار، مهدی. (1392). کارکردهای دستورزبان منظر پساصنعتی. منظر، 5 (23)، 14-17.
دانش‏مهر، حسین؛ کریمی، علیرضا و محمدی، انور. (1397). بررسی وضعیت پایداری اجتماعی منطقۀ 7 تهران با تأکید بر راهکارهای تقویت آن. مطالعات جامعه‏شناسی شهری، 8 (27)، 1-38.
سجادی، افشین؛ شیخی، محمد و جمعه‏پور، محمود. (1397). سنجش رابطۀ میان رضایتمندی شهروندان از کیفیت محیطی و پایداری اجتماعی. دانش شهرسازی، 2(4)، 19-31. 
عبدالله‏زاده، سیده مهسا؛ ارژمند، محمود و امین‏پور، احمد. (1392). ابعاد پایداری اجتماعی در کالبد محله‏های سنتی ایران، نمونه‌موردی: محلۀ سنگ‏سیاه شیراز. معماری و شهرسازی آرمان‏شهر، (19)، 35-54.
عطایی همدانی، محمدرضا و فتحی آذر، سحر. (1390). تأثیر هویتمندی مکان در پایداری اجتماعی مناطق مسکونی. شهر و منظر، 18، 15-25.
غفوریان، میترا؛ افشین مهر، وحید و نوروزی‌زاده، زهرا. (1396). بازشناسی مولفه‏های پایداری اجتماعی مؤثر بر افزایش تعاملات اجتماعی در مجموعه‏های مسکونی. هویت شهر، 11 (30)، 31-42.
محملی ابیانه، حمیدرضا. (1390). ارزیابی مفهوم منظر در طرح‏های شهری مقایسۀ تطبیقی سیر تکوین طرح‏های جامع تهران با تجارب جهانی. باغ نظر، 8 (17)، 95-104.
مختاری ملک‏آبادی، رضا؛ مرصوصی، نفیسه؛ حسینی، سیدعلی و غلامی، محمد. (1393). سنجش و ارزیابی شاخص‏های پایداری اجتماعی-فرهنگی در شهرهای استخراجی. پژوهش و برنامه‏ریزی شهری، 5 (19)، 91-110.
منصوری، سید امیر. (1389). چیستی منظر شهری. منظر، 2 (9)، 30-33.
منصوری، سید امیر؛ ابرقویی‌فرد، حمیده؛ صابونچی، پریچهر؛ همتی، مرتضی و ناصری، سینا. (1400). آنچه منظر نیست. تهران: پژوهشکده هنر معماری و شهرسازی نظر.
موحد، علی و احمدی، مظهر. (1397). برنامه‏ریزی بازتوسعۀ اراضی متروکۀ شهری با تأکید بر رویکرد توسعۀ میان‏افزا (مطالعه‌موردی: منطقۀ 19 تهران). برنامه‏ریزی توسعۀ کالبدی، 5(1)، 59-76.
موحد، علی؛ کمان رودی، موسی؛ ساسان‌پور، فرزانه و قاسمی کفرودی، سجاد. (1393). بررسی پایداری محله‏های شهری (مطالعه‌موردی: منطقۀ 19 شهرداری تهران). پژوهش‏های جغرافیای برنامه‏ریزی شهری، 2(4)، 541-558.
مهندسین‌مشاور نقش پیراوش. (1384). الگوی توسعۀ منطقۀ 19. تهران: شهرداری تهران.
نگاری، ملکا و جوان مجیدی، جواد. (1394). مبانی و اصول پایداری اجتماعی و شاخصه‏های تأثیرگذار آن در معماری. اولین کنفرانس ملی معماری و شهرسازی پایدار با رویکرد انسان و محیط. اردبیل: موسسه حامیان زیست اندیش محیط آرمانی.
نوریان، فرشاد و عبداللهی ثابت، محمد مهدی. (1387). تبیین معیارها و شاخص‏های پایداری در محلۀ مسکونی. شهرنگار، 50، 49-63.
نوری، فاطمه و مهروان، عباس. (1395). سنجش ابعاد پایداری اجتماعی در فضای فرهنگی نگارخانه (نمونه‌موردی: نگارخانۀ کلهر شهر کرمانشاه). مطالعات محیطی هفت حصار، 5(17)، 23-34.
نهاد مطالعات و تهیۀ طرح‏های توسعۀ شهری تهران. (1386). طرح راهبردی ساختاری توسعه و عمران شهر تهران (طرح جامع تهران) .تهران: دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران.
نسترن، مهین؛ قاسمی، وحید و هاد‌یزاده زرگر. (1392). ارزیابی شاخص‏های پایداری اجتماعی با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه (ANP). جامعه‏شناسی کاربردی، 24 (3)، 155-174.
یوسف‏زاده بکاولی، مینا و صباغ‏پور، آرزو. (1395). بررسی عوامل مؤثر بر پایداری اجتماعی و نقش آن در طراحی توسعۀ پایدار. چهارمین همایش ملی فن‏آوری نوین صنعت ساختمان، توسعۀ پایدار و فن‌‌آوری‌های ساختمانی. دبیرخانۀ دائمی فناوری های نوین صنعت ساختمان.

Berque, A. (1995). Les Raisons du paysage, de la chine aintique aux environements de synthèse. Paris: Hazan.
Berque, A. (2013). Thinking through Landscape (A.M. Feenberg-Dibon, Trans.). NY: Routledge. [in english ]
Bramley, G., Dempsey, N., Power, S. & Brown, C. (2006). What is ‘social sustainability’and how do our existing urban forms perform in nurturing it. Planning Research Conference. London: Bartlett School of Planning.
Colantonio, A. (2011). Social Sustainability: Exploring the Linkages Between Research, Policy and Practice. In C. Jaeger, J. Tàbara & J. Jaeger (Eds). European Research on Sustainable Development. Berlin, Heidelberg: Springer, pp. 35-57.
 Ekman, E. (2004). Strategies for Reclaiming Urban Post-industrial Landscapes (Unpublished Ph.D. Thesis in Urban Studies and Planning). Massachusetts Institute of Technology, Cambridge, MA, USA.
Forman, R. (2002). The missing catalyst: design and planning with ecology roots. In B. Johnson & K. Hill. (Eds.). Ecology and Design: Frameworks for Learning. Washigton, D.C.: Island Press, pp. 85-109.
Gates, R.  & Lee, M. (2005). Definition Social sustainability.Vancouver: Vancouver City Council.
Gerber, J. D., & Hess, G. (2017). From landscape resources to landscape commons: focussing on the non-utility values of landscape. International Journal of the Commons, 11(2), 708-732.
Glasson, J. & Wood, G. (2009). Urban regeneration and impact assessment for social sustainability. Impact Assessment and Project Appraisal, 11(4), 283.
ICOMOS. (2011). International Scientific Committee on Twentieth Century Heritage; Approaches for Conservation of twentieth-century architectural heritage. Madrid.
Kefayati, Z. & Moztarzadeh, H. (2015). Developing Effective Social Sustainability Indicators in Architecture. Bulletin of Environment, Pharmacology and Life Sciences, 4 (5), 40-56.
Landorf, C. (2011). Evaluating Social Sustainability in Historic Urban Environments.International Journal of Heritage Studies, 17, 463–477.
Lau, L. & Chow, P. (2019). The right to landscape: Social sustainability and the conservation of the State Theatre, Hong Kong. Sustainability, 11(15), 4033. 
Lehenbauer, M. (2012). Land Art as Expression of Culture, Aesthetics and Sustainability in the Regeneration of Postindustrial Landscapes (Unpublished Master Thesis in Landscape Architecture). Institute of Landscape Architecture. University of Natural Resources and Life Sciences, Vienna, Austria.
Lindström, K., Palang, H., & Kull, K. (2013). Semiotics of landscape. In Howard, P., Thompson, I., Waterton, E., & Atha, M. (Eds.). The Routledge companion to landscape studies. London: Routledge.
Loures, L., Burley, J., Panagapolous, T. & Zhou, J. (2020). Dimension in Post-Industrial Land Transformation in Planning and Design: A Porteguese Case Study. Journal American Society of Mining and Reclamation, 9(3), 14-43.
Loures, L. & Burley, J. (2012). Post-industrial land transformation – An approach to socio-cultural aspects as catalysts for urban redevelopment. In J. Burian (Ed.). Advances in Spatial Planning. London: IntechOpen, pp. 223–246.
Loures, L., Heuer, T., Horta, D., Santos, R. & Silva, S. (2008). Multifunctional clusters in Post-industrial Landscapes: Rising from what’s left. WSEAS Transactions on Environment and Development, 4(8), 619-628.
Loures, L. (2008). Post-industrial landscapes as renaissance locus: The case study research method. WIT Transactions on Ecology and the Environment, (117), 292-302.
Loures, L. (2015). Post-industrial landscapes as drivers for urban redevelopment: Public versus expert perspectives towards the benefits and barriers of the reuse of post-industrial sites in urban areas. Habitat International, 45(2), 72-81.
Lovell-Anderson, L. (2016). Urban morphology phenomena: Post-industrial urban landscapes. In J.R. Anderson & D.H. Ortega (Eds.). Innovations in Landscape Architecture. London: Routledge. 
McKenzie S. (2004). Social sustainability: towards some definitions. In Hawke Research Institute Working Paper Series, No 27. Magill (South Australia): Hawke Research Institute, University of South Australia.
Miller, A. (2007). Creating Indicators of Sustainability, A social approach. Winnipeg, Canada: International Institute for Sustainable Development.
Moore-Colyer, R. & Scott, A. (2005). What kind of landscape do we want? Past, present and future perspectives. Landscape Re- search, 30(4),501–523.
Murphy, K. (2012). The Social Pillar of Sustainable Development: A Literature Review and Framework for Policy Analysis. Sustainability: Science, Practice and Policy, 8(1), 15-29.
Nijnika, M. & Mather, A. (2008). Analysing public preferences concerning woodland development in rural landscapes in Scotland. Landscape and Urban Planning, 86, 267–275.
Olwig, K. (2010). The “Actual Landscape,” or Actual Landscapes?. In R. DeLue. & J. Elkins. (Eds.). Landscape Theory. Routledge, pp. 158-77.
Pulatkan, M. (2021). Post-Industrial Landscapes in Urban Spaces. France: Livre de Lyon.
Raeisi, I., Kharazmi-Nezhad, A., Hafezifar, M. (2010). Architectural design principles of public spaces based on social sustainability approach: A case study in Ardabil, Iran. Design Principles and Practices, 4 (5), 99-113.
Selman, P. (2008). What do we mean by sustainable landscape?. Sustainability: Science, Practice, & Policy, 4 (2), 23-28.
Spangenberg, J.H. & Omann, I. (2006). Assessing Social Sustainability, The Social Dimension of Sustainability in a Socio-Economic Scenario. International Journal of Innovation and Sustainable Development, 1 (4), 318-348. 
Yung, E.H.K. & Chan, E.H.W. (2012). Critical Social Sustainability Factors in Urban Conservation: The Case of the Central Police Station Compound in Hong Kong. Facilities, 30, 396–416.
منظر
دوره 16، شماره 66
فروردین 1403
صفحه 20-31

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار