هستۀ امن محله، روش استراتژیک برای خروج از رکود نوسازی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

وقوع هر زلزلۀ کوچک و بزرگ در کشور، به صورت مقطعی توجه مسئولان کشور را به بزرگی آسیب‌پذیری تهران جلب می‌کند. بیش از سه میلیون نفر از جمعیت تهران در خانه‌های ناپایدار زندگی می‌کنند. از طرفی تهران در میان سه گسل فعال قرار دارد که با شرایط موجود در صورت وقوع زلزله با درجه مرکالی بالا، سرپناه و حیات بسیاری از شهروندان تهرانی با تهدید جدی مواجه خواهد شد. بحرانی که به جهت تراکم بالای جمعیت و ضعف مدیریت بحران، می‌تواند به یک فاجعۀ جهانی تبدیل شود. ازسوی‌دیگر با تعریف شورای عالی معماری و شهرسازی از بافت‌های فرسوده ذیل سه شاخص ریزدانگی، ناپایداری و نفوذناپذیری، در حدود ۸۰ درصد مناطق ناپایدار از قلم افتاده و تهدید جانی ذیل مطلوبیت‌های کیفی قرار گرفته و موجب انحراف برنامه‌های نجات‌بخشی شده است. این در حالی‌ است که بنا به تقدم ذاتی مسئلۀ «حیات»، نباید اقدام نجات‌بخشی در عرض سایر اقدامات قرار گیرد. بنابراین شهرداری و دولت مرکزی باید به دنبال راه‌حل واقع‌نگر برای نجات‌بخشی ساکنان بافت‌های فرسودۀ تهران باشند. پژوهش پیش‌رو ضمن طرح ایدۀ «هستۀ امن محله» به عنوان برنامه‌ای جهت فعالسازی برنامۀ نوسازی بافت فرسوده، بر رفع موانع اولیۀ نوسازی (لزوم تأمین پارکینگ) و لزوم مدیریت عوامل مشوق (اعطای تراکم، افزایش سطح اشغال و پذیرش کوچک‌سازی) به عنوان محرک‌های اصلی این برنامه تأکید می‌کند و معتقد است هرگونه مداخله به قصد نوسازی در بافت فرسوده، باید ضمن توجه به لزوم صرفۀ ‌اقتصادی برای مالکان، با ترسیم راهکارهایی برای مدیریت شهری زمینۀ ارتقای کیفیت زندگی اجتماعی، توسعۀ مشارکت و رونق اقتصادی شهر را نیز فراهم ‌آورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Neighborhood Secure Focal Point, a Strategic Method for Elimination of the Renovation Stagnation

نویسنده [English]

  • Seyed Amir Mansouri
Assistant Professor, Faculty of Architecture, University of Tehran, Iran.
چکیده [English]

The occurrence of any earthquakes, small or large, in the country may draw the attention of authorities to the extent of Tehran’s vulnerability for a while. More than three million people living in Tehran suffer from unstable housing. On the one side, Tehran is located between three active faults that earthquakes on a high Mercalli intensity scale would seriously threaten the shelters and lives of citizens. The crisis caused by high population density and poor crisis management may lead to a severe catastrophe. On the other side, based on Iran’s Supreme Council of Urban Planning and Architecture definition of urban deteriorated areas characterized by fineness modulus, instability, and impermeability, about 80% of unstable zones (areas) have been ignored. Furthermore, in such areas the peoples’ lives have been threatened severely living less chance for life-saving plans. However, regarding the priority of the peoples’  “life” issue, rescuing peoples’ life should not be ignored for the sake of other design attributes. Therefore, the municipality and central government must seek a realistic solution to rescue residents of urban deteriorate areas in Tehran. The present study introduces the concept of “neighborhood secure focal point” as activation for renovating urban deteriorated areas and focuses on removing initial obstacles to modernization (the need to provide parking), and the emergency of incentives management (granting density, increased building area, and downsizing) as the major drivers. This study argues that any intervention for urban deteriorated areas renovation should offer improved quality of social life, developed participation, and a prosperous urban economy by tracing urban management solutions, in addition to taking account of economic benefits for owners.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban deteriorated areas
  • Participatory planning in the renovation
  • Earthquake
  • Rescue
  • Neighborhood secure focal point
  • Renovation implementation
  •  

    • آمارنامه شهر تهران. (1397) سالنامۀ آماری شهرتهران. تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
    • اقتصاد آنلاین. (1399). بودجۀ سال ۹۹ شهرداری تهران اصلاحیه می‌خورد. تاریخ مراجعه: 29/07/99، قابل دسترس در: https://www.eghtesadonline.com/n/2PHg
    • امینی، مهدی. (1398). مدیریت محلۀ بحران‌محور. روزنامۀ دنیای اقتصاد، تاریخ مراجعه: 6/03/1399، قابل دسترس در: https://donya-e-eqtesad.com
    • ایرنا. (1399). ابراز نگرانی عضو شورا نسبت به کسری بودجه شهرداری تهران. تاریخ مراجعه: 05/02/99، قابل دسترس در: www.irna.ir/news/83741996/
    • ایسنا. (1395). پیش‎بینی قدرت 7 ریشتری برای گسل‌های تهران/ 4 منطقۀ آسیب‌پذیر در زلزله. تاریخ مراجعه: 19/02/99، قابل دسترس در: https://www.isna.ir/news/95110402895/
    • ایسنا. (1399). نوسازی 44 درصد از بافت‌های فرسوده تهران. تاریخ مراجعه: 15/03/99، قابل دسترس در: https://www.isna.ir/news/99030200662/
    • بی. نا. (1399). طرح شهرداری برای کمک به عرضۀ مسکن ارزان قیمت بررسی شد؛ سیاه و سفید خانه‌های 25 متری. شهرگاه (نشریۀ الکترونیکی مدیریت شهری)، (13)، 44-49، تاریخ مراجعه: 22/05/99، قابل دسترس در: https://media.imna.ir/d/2020/10/11/0/1660388.pdf
    • پایگاه خبری دیوان عدالت اداری. (1399). برگزاری انتخابات شورایاری محلات شهر تهران برای دوره‌های بعدی مغایر قانون شناخته شد. تاریخ مراجعه: 25/03/99، قابل دسترس در: https://divan-edalat.ir/detail/2336
    • پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی. (1397الف). نوسازی بافت‌های فرسوده و ناپایدار راه‌کار تولید مسکن/ ساختمان‌های مسکن مهر در برخی نقاط خالی از سکنه هستند/ اجرای طرح بازآفرینی نیازمند تخصیص اعتبارات لازم از سوی دولت است. تاریخ مراجعه: 02/04/99، قابل دسترس در: http://news.mrud.ir/news/59920/
    • پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی. (1397ب). واکاوی نقش بافت فرسودۀ شهر تهران در افزایش میزان تلفات و خسارت‌های زلزله (گزارش آماری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در ارتباط با رابطه بین بافت فرسوده و زلزله). تاریخ مراجعه: 18/03/99 قابل دسترس در: http://news.mrud.ir/news/60557
    • تسنیم. (1399). روند نوسازی سالانه بافت فرسوده تهران در سال‌های گذشته از ۵ درصد فراتر نرفته است. تاریخ مراجعه: 20/05/99، قابل دسترس در: https://tn.ai/2311228
    • تعادل. (1399). کسری بودجۀ 38 درصدی شهرداری در نیمۀ اول 99، کارنامۀ عملکرد مالی مدیریت شهری در شش ماهۀ نخست سال منتشر شد. تاریخ مراجعه: 01/08/99، قابل دسترس در: http://www.taadolnewspaper.ir/
    • حاجی‌علی‌اکبری، کاوه. (1396). شناسایی شاخص‌های مؤثر بر تحقق پایداری محله از جنبۀ کارکردی (مورد پژوهی: محلات دارای بافت فرسوده در شهر تهران). باغ نظر، 14(51)، 45-60.
    • حائری، محمدرضا. (1386). اگر مدیریت شهری نخواهد بداند. اندیشۀ ایرانشهر، 2(9و10)، 8-16.
    • حسین‌زاده، محمدمهدی؛ افشین‌مهر، وحید و برارپور، ثمره. (1390). بهسازی و نوسازی بافت فرسوده با تأکید بر سیاست توسعۀ درونی، مطالعه موردی: محدودۀ پنج بافت فرسودۀ قائم شهر (محدودۀ اطراف راه آهن). هفت شهر، 3(37)، 122-130.
    • خبرگزاری فارس. (1399). افت 50 درصدی ساخت مسکن در 8 سال گذشته. تاریخ مراجعه: 21/9/99، قابل دسترس در: http://fna.ir/f03dov
    • خبرگزاری مهر. (1399). وجود ۱۰۰ سوله مدیریت بحران فعال در پایتخت. تاریخ مراجعه: 27/07/99، قابل دسترس در: mehrnews.com/xSWcN
    • دنیای اقتصاد. (1398). جایگزین مگاپروژه در تهران ۹۹ (سوپاپ مالی در بودجه سال آینده شهرداری تهران کارسازی شد). تاریخ مراجعه: 15/01/99، قابل دسترس در: https://donya-e-eqtesad.com
    • زیاری، کرامت‌اله؛ عباسی فلاح، وحید؛ حیدری، اصغر و نجفی، اسماعیل. (1397). نوسازی بافت فرسوده با استفاده از رویکرد مشارکتی و سرمایۀ اجتماعی ( نمونه موردی: ناحیۀ 2 منطقۀ 9 شهر تهران). جغرافیا و روابط انسانی، 1(1)، 390-411.
    • سیاف‌زاده، علیرضا؛ میره‌ای، محمدرضا و نوده‌فراهانی، محمدرضا. (1392). نقش کیفیت منظر شهری در ایجاد حیات اجتماعی و هویت مکانی شهروندان (مطالعه موردی: بزرگراه نواب). مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 3(11)، 29-39.
    • شورای عالی معماری و شهرسازی. (1385). شاخص‌های شناسایی بافت فرسوده، مصوب 11/2/1385، وزارت راه وشهرسازی جمهوری اسلامی ایران.
    • صفاری، حمید و پولادوند، محمدحسین. (1396). ریزپهنه‌بندی لرزه‌ای شهر تهران براساس تحلیل خطر قطعی و شاخص‌های لرزه‌ای مناطق همجوار گسل. مهندسی سازه و ساخت، 4(13)، 109-128.
    • عصر ایران. (1398). محسن هاشمی: در طول ۷ سالی که از عمر دولت می‌گذرد حتی یک اتوبوس هم به ناوگان شهری افزوده نشده. تاریخ مراجعه: 12/03/99، قابل دسترس در: https://www.asriran.com/002wJI
    • کریمی، علی. (1399). رشد ۱۱برابری قیمت مسکن در تهران طی یک دهه گذشته و رونق بازار خانه‌‏های قدیمی‌‏ساز/ افزایش بیش ‏از دو برابری اجاره‌بها در سه سال گذشته. اقتصاد آنلاین، تاریخ مراجعه: 11/05/99، قابل دسترس در: https://www.eghtesadonline.com/n/2Je4
    • لالمی، شیده. (1385). از شورای شهر تا شورای شهرداری. آیین، (5)، 80-83.
    • معاونت معماری و شهرسازی شهرداری تهران. (1391). ضوابط و مقررات طرح تفصیلی جدید شهر تهران. تهران: مهندسین مشاور پارس بوم.
    • منصوری، سیدامیر. (1399). بافـت فرسـوده: نجات‌بخشـی. تهران: پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظر.
    • نانکلی، حمیدرضا. (1399). تخلیۀ انرژی ذخیره‌شدۀ قطعۀ خاوری گسل مشا در زمین لرزۀ 19 اردیبهشت- و پس لرزه‌های7 خرداد- 20شهریور 99 به ترتیب با بزرگای 5 -4-3. تاریخ مراجعه: 10/04/99، قابل دسترس در: https://www.ncc.gov.ir/images/docs/files/000002/nf00002867-1.pdf
    • هادی زنوز، بهروز و برمکی، افشین. (1389). پروژۀ سیاست‌گذاری به منظور تسریع نوسازی مردمی در بافت‌های فرسودۀ کلانشهر (فصل سوم: شناخت ابعاد و گستره بافت های فرسوده شهری در کلانشهر تهران). تهران: سازمان نوسازی شهر تهران. قابل دسترس در: https://nosazi.tehran.ir/Portals/0/Document/hamahangi/pazoohesh/others/tarhepajouheshi/Nosazi%20report%20chapter%203.pdf
    • همشهری آنلاین. (1399). تأثیر مستقیم زلزله احتمالی ۷ ریشتری تهران بر ۲ میلیون نفر/ تمسخر نکنید؛ دعا کنیم در تهران زلزله نیاید. تاریخ مراجعه: 08/03/99، قابل دسترس در: hamshahrionline.ir/x6mb5

    JICA. (2000). The study on seismic microzoning of the greater Tehran area in the Islamic Republic of Iran. Japan: Pacific Consultants International Report.