نقش عناصر معماری در باغ ایرانی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

مربی، گروه معماری و شهرسازی، دانشگاه فنی و حرفه‌ای، تهران، ایران.

چکیده

 باغ ایرانی محصولی برآمده از فرهنگ ایرانی و دارای عناصر مصنوع و طبیعی است و در عین حال که اصولی ثابت و مشخص دارد، دارای تنوع زیادی است. به‌دنبال این تنوع، طراحی‌های مختلف برای عناصر باغ ایرانی مشاهده می‌شود. این پژوهش تنها به عناصر معماری باغ ایرانی می‌پردازد. اینکه یک عنصر معماری چرا به این شکل درآمده می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و این دلایل از فلسفه و مبانی نظری آنها نشأت می‌گیرد. تاکنون مطالعات زیادی روی عناصر معماری باغ ایرانی انجام شده و به آنها از جوانب مختلف نگریسته شده ‌است. اما عناصر معماری باغ ایرانی چه نقشی در طرح کلی باغ ایرانی ایفا می‌کنند؟ این عناصر بر اساس دلایل عملکردی، اقلیمی یا شکلی ظهور یافته یا عوامل دیگری در ظهور آنها دخیل بوده‌اند؟ یافتن پاسخ این قبیل پرسش‌ها می‌تواند یاریگر شناخت و چرایی تنوع در ظهور عناصر معماری در باغ ایرانی باشد. برای این منظور ده باغ منتخب در اقلیم‌های مختلف و با قدمت‌های متفاوت انتخاب شده تا عناصر معماری آنها بررسی شود. در بررسی دلایل مختلف شکل‌گیری هر یک از عناصر معماری در باغ‌های منتخب از ارزش‌گذاری کیفی و روش تحلیلی- توصیفی استفاده شده ‌است. فراوانی نقش‌ها در بررسی هر یک از عناصر مشخص می‌کند که آن عنصر عمدتاً چه نقش غالبی در باغ دارد یا هر باغ عمدتاً دارای چه نقشی از عناصر معماری است. نتایج نشان می‌دهد که «دیوار» در باغ ایرانی دارای نقش عمدتاً عملکردی- اقلیمی، «ورودی» دارای نقش عمدتاً معناگرا و «کوشک» دارای نقش عمدتاً فضاگراست. به این ترتیب عناصر معماری در باغ ایرانی خیلی خودنمایی نکرده و بیشتر توجۀ مخاطب را به باغ و طبیعت معطوف می‌کنند. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Role of Architectural Elements in Iranian Gardens

نویسنده [English]

  • Narges Aghabozorg
Lecturer, Architecture and Urban Planning Department, Technical and Vocational University (TVU), Tehran, Iran.
چکیده [English]

The Iranian garden is a product of Iranian culture and has artificial and natural elements. At the same time that it has fixed and clear principles, it has a lot of variety. Following this diversity, different designs for Iranian garden elements are observed. This research has been focused on the architectural elements of Iranian gardens. Then what are the reasons for the architectural elements’ diversity? This is the question that this research is looking for. Finding the answer to this question can help designers with the idea of an Iranian garden. For example, what is the basis for designing a Kushk (kiosk or pavilion), and what is the basis for the variations in their designs? There can be various reasons for these architectural elements’ designs, and these reasons originate from their philosophy and theoretical foundations. So far, many studies have been done on different architectural elements of the Iranian garden, and they have been looked at from different angles. But what are the roles of these elements in the overall plan of the Iranian gardens? Are these elements based on functional, climatic, or shape reasons or other reasons? And which reason is stronger? For this purpose, ten gardens in different climates and of different ages were selected to examine their architectural elements. Qualitative evaluation and analytical-descriptive methods have been used in examining the various reasons for the formation of each of the architectural elements in the selected gardens. The abundance of roles in the examination of each element determines the dominant role each of them plays in the garden. In the end, the conclusions show that “wall” has a mainly functional-climatic role, “entrance” has a mainly symbolic role, and “kiosk” has a mainly spatial role. In this way, the architectural elements are not very prominent, and they draw most of the audience’s attention to the garden and nature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian garden
  • Iranian garden architectural elements
  • Wall
  • Entrance
  • Kiosk (pavilion)
استروناخ، دیوید. (1372). شکل‌گیری باغ سلطنتی پاسارگاد و تأثیر آن در باغسازی ایران (ترجمۀ کامیار عبدی). اثر، 14(22 و 23)، 54-75.
اعتضادی, لادن, و بینا, محمدجواد. (1396). شناسایی انواع محوطه‌های باز و عملکرد آنها در باغ‌های تاریخی بیرجند (با تمرکز بر باغ‌های رحیم‌آباد، امیرآباد، شوکت‌آباد، بهلگرد و اکبریه). باغ نظر, 14(47), 5-16.
بینا، محمدجواد و اعتضادی، لادن. (1394). بررسى کوشک هشت بهشت اصفهان، درمقام نظرگاه. صفه، 25(70)، 35-64.
تقوایی، ویدا. (1389). بازخوانی صورت کاخ هشت بهشت اصفهان. نامۀ معماری و شهرسازی، 3(5)، 153-167.
خوانساری، مهدی؛ مقتدر، محمدرضا و یاوری، مینوش. (1383). باغ ایرانی، بازتابی از بهشت (ترجمۀ مؤسسه مهندسین مشاور آران). تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، دبیرخانه همایش بین المللی باغ ایرانی.
خلیل‌نژاد، سید محمدرضا و توبیاس، کای. (1395). بسترهای شکل‌گیری و ویژگی‌های منظر مثمر در باغ ایرانی. باغ نظر، 13(38)، 3-16.
رضایی‌پور، مریم و ایرانی بهبهانی، هما. (1395). باغ کهنه فین و محدودۀ میان آن تا باغ فین. مطالعات معماری ایران، 5(9)، 7-23.
رضوی، نیلوفر. (1393). دیوار، حریم امن خیال. منظر، 6(28)، 7-11.
شاهچراغی، آزاده. (1398). پارادایم‌های پردیس: درآمدی بر بازشناسی و بازآفرینی باغ ایرانی. تهران: سازمان جهاد دانشگاهی تهران.
علائی، علی. (1388). تنوع در طرح معماری باغ‌های تاریخی شیراز، باغ ارم و باغ تخت و باغ جهان‌نما و باغ دلگشا. صفه، 19(49)، 5-20.
متدین، حشمت‌الله و متدین، رضا. (1394). معماری کوشک، کوشک‌های نه قسمتی در باغ ایرانی. منظر، 7(33)، 32-39.
مدقالچی، لیلا. (1396). بازشناسی مفهوم «آستانه» در باغ ایرانی. منظر، 9(39)، 6-19.
مدقالچی، لیلا؛ انصاری، مجتبی و بمانیان، محمدرضا. (1393). روح مکان در باغ ایرانی. باغ نظر، 11(28)، 25-38.
معماریان، غلامحسین. (1384). سیری در مبانی نظری معماری. تهران: سروش دانش.
منصوری، سید امیر. (1394). پدیدارشناسی دیوار در باغ ایرانی. منظر، 7(33)، 6-13.
منصوری، سید امیر. (1401، 18 مهر)، مصاحبۀ شخصی.
منصوری، سید امیر؛ آتشین‌بار، محمد و آقابزرگ، نرگس. (1401). طراحی جزئیات عناصر منظر باغ ایرانی (طرح پژوهشی منتشر نشدۀ در مهندسین مشاور نظر). پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظر، تهران، ایران.
منصوری رودکلی؛ سمیرا، دانش‌دوست، یعقوب و ابوئی، رضا. (1395). بازخوانی سیمای اصیل باغ شاه اشرف البلاد (بهشهر) در دوره‌های مختلف تاریخی. نامۀ معماری و شهرسازی، 9(17)، 41-59.
مهربانی گلزار، محمدرضا و فاطمی، مهدی. (1395). ساختار کوشک در باغ‌های خراسان؛ الگویی برای سکونت دائم. هنر و تمدن شرق، 4(13)، 42-51.
نعیما، غلامرضا. (1385). باغ‌های ایران. تهران: پیام.