واکاوی وجوه زیبایی‌شناسانۀ نمای مسکونی تهران از منظر معماری عصب‌محور

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.

2 استاد گروه معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران.

4 دانشیار گروه معماری، دانشکدۀ معماری، دانشگاه ایالتی کالیفرنیا، کالیفرنیا، آمریکا.

چکیده

مطالعات پیرامون آپارتمان‌سازی به دلیل رشد روزافزون ساخت‌وساز این بناها در کشور، مقوله‌ای است حائز اهمیت که در پژوهش‌های منظر شهری معاصر، آن‌طور که باید مورد توجه قرار نگرفته است. مطالعات پیشین نشان می‌دهد ارزش‌های زیبایی‌شناسانۀ نمای اصلی این بناها یکی از عوامل مؤثر در روحیات ساکنین است. هدف از این پژوهش، بازتعریف معیارهای زیبایی‌شناسانه در ارزیابی نماهای مسکونی شهر تهران در جهت ارتقاء کیفیت تجربۀ زیست ساکنین است. این مهم از طریق استخراج معیارهای مذکور از پیشینۀ پژوهش معماری عصب‌محور و ارزش‌گذاری آنها از طریق مصاحبه با ساکنین این بناها امکان‌پذیر شده است. نوع پژوهش، مطالعه‌ای کاربردی است و روش پژوهش، کیفی است. تحلیل محتوای 61 پژوهش در زمینۀ معماری عصب‌محور به استخراج 11 معیار کالبدی و 8 معیار معنایی در زیبایی‌شناسی نماهای آپارتمانی انجام شد و سپس ارزش‌گذاری بین معیارهای استخراج‌شده، از طریق مصاحبه‌های بازپاسخ با 41 نفر از ساکنین این بناها در شهر تهران صورت گرفت. یافته‌ها نشان می‌دهد از بین عوامل کالبدی و معنایی نما، به ترتیب «کاربرد پوشش گیاهی»، «رنگ و نوع مصالح» و «میزان سطح بازشوها» بیشترین تأثیر را در شکل‌گیری تجربۀ زیبایی‌شناختی افراد دارند. نوع رویارویی افراد با این معیارها، در چهار وجه زیبایی‌شناختی مبتنی بر «درک بصری»، «درک هیجانی»، «درک معنایی» و «درک نمادین» صورت می‌گیرد. نتایج نشان می‌دهد نماهای مسکونی تهران از منظر زیبایی معنایی و نمادین در سطح بسیار پایینی بوده و در عین حال توانایی پاسخ‌گویی به نیازهای هیجانی ناظرین را ندارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of the Residential Facades in Tehran from the Neuro-Aesthetics Approach

نویسندگان [English]

  • Saba Hosseini Nasab 1
  • Fatemeh Mehdizadeh Saradj 2
  • Mohammad Ali Khanmohammadi 3
  • Hessam Ghamari 4
1 Researcher in Architecture, School of Architecture & Environmental Design, Iran University of Science & Technology, Tehran, Iran.
2 Professor in Architecture, School of Architecture and Environmental Design, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran.
3 Associate Professor in Architecture, School of Architecture and Environmental Design, Iran University of Science and Technology, Tehran, Iran.
4 Associate Professor in Architecture, School of Architecture, California State University, California, United States of America.
چکیده [English]

In recent years, the study of apartment buildings is important because of their growth in Iran. This issue has been neglected in contemporary architecture and landscape research. Previous studies show that one of the factors affecting the mood of apartment dwellers is aesthetic criteria. The purpose of this study is to redefine the aesthetic criteria in evaluating the residential facade of Tehran to improve the quality of experience of residents. To this end, in the first step, the aesthetics criteria of the facade were extracted from the literature on neuro-architectural research. In the second step, according to the mentioned criteria, the residents of the apartments were interviewed. This research is an applied study and its method is qualitative. Sixteen articles were content analyzed in a systematic review. Eleven physical criteria and 8 semantic criteria for the aesthetic of residential facades were extracted. Classification between criteria was done through open-ended interviews with 14 apartment residents in Tehran. Findings showed that among the physical and semantical criteria of the facade, “vegetation”, “color and materials”, and “surface of the openings” have a positive impact on the perception of the aesthetics of the facade. The results show that the residential facades of Tehran are at a low level in terms of semantic and symbolic aesthetic. At the same time, these facades are not acceptable in terms of emotional aesthetic and are only visually enhanced. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aesthetics
  • Facade
  • Apartment
  • Perception
  • Neuro-aesthetics

مراجع

استراس، آنسلم و کوربین، جولیت ام. (1393). اصول روش تحقیق کیفی: نظریۀ مبنایی، رویه‌ها و شیوه‌ها (ترجمۀ بیوک محمدی) تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
امان‌پور، مریم؛ طاهباز، منصوره و کریمی فرد، لیلا. (1399). ارزیابی زیبایی نماهای خانه‌های مدرن با روش تناسبات هندسی، نمونه موردی: خانه‌های مدرن شهر تهران. جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 10(39)، 121-146.
بنی‌اسدی، علی و صالحی، کیوان. (1398). مقدمه ای بر اصول و فرایند ساخت و رواسازی پروتکل مصاحبه. نامۀ آموزش عالی دوره جدید، 12(46)، 177-203.
بسکابادی، مونس؛ افهمی، رضا و فربود، فریناز. (1392). نورواستتیک (زیبایی‌شناسی عصب محور) و چالش های پیش روی آن. نامۀ هنرهای تجسمی و کاربردی، 6(12)، 29-45.
پاکزاد، جهانشاه. (1382). پدیدارشناسی نمای ساختمان‌های مسکونی و سیر تکوینی توقعات از آن. هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، (14)، 51-62.
پاکزاد، جهانشاه و ساکی، الهه. (1393). تجربۀ زیبایی‌شناختی محیط. هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 19(3)، 5-14.
جم، فاطمه؛ عظمتی، حمیدرضا؛ قنبران، عبدالحمید و صالح صدق پور، بهرام. (1398). شناسایی و دسته‌بندی الگوهای ذهنی معماران در قضاوت زیبایی‌شناسانۀ نمای ساختمان‌های مسکونی آپارتمانی با کاربست تحلیل عامل Q. اندیشۀ معماری، 3(5)، 141-154.
خلوصی، امیرحسین؛ بهزادفر، مصطفی و محمدی، مریم. (1393). تبیین عوامل مؤثر بر طراحی بدنۀ خیابانی مبتنی بر دلالت‌های زیبایی‌شناسانه، نمونه موردی: خیابان بهار، منطقۀ 7 شهرداری تهران. معماری و شهرسازی پایدار، 2(1)، 27-41.
سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس و حجازی، الهه. (1398). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: نشر اگه.
شاهچراغی، آزاده. (1388). تحلیل فرایند ادراک محیط باغ ایرانی براساس نظریۀ روان‌شناسی بوم‌شناختی. هویت شهر، 3(5)، 71-84.
علامی، زهره. (1398). رشد عمودی تهران طی 18 سال گذشته. روزنامۀ تعادل (نیاز اقتصاد ایران)، 23/11/1398، تاریخ مراجعه: 24/05/1401 ، قابل دسترس در: http://www.taadolnewspaper.ir/
کرسول، جان دبلیو. (1398). طرح پژوهش: رویکردهای کمی، کیفی و ترکیبی (ترجمۀ علیرضا کیامنش). تهران: نشر جهاد دانشگاهی (دانشگاه علامه طباطبایی).
کریمی، صدیقه و نصر، احمدرضا. (1392). روش‌های تجزیه و تحلیل داده‌های مصاحبه. پژوهش، 4(1)، 71-94.
گروتر، یورگ کورت. (1397). زیبایی‌شناسی در معماری (ترجمۀ جهانشاه پاکزاد، و عبدالرضا همایون). تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
گروت، لیندا و وانگ، دیوید. (1396). روش‌های تحقیق در معماری (ترجمۀ علیرضا عینی‌فر). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
محمدی، مریم. (1397). بازشناسی دلالت‌های معنایی انواع نما در انطباق با پاسخ عاطفی ناظران، نمونه خیابان شریعتی تهران. نامۀ معماری و شهرسازی، 11(21)، 39-58.
مرتضوی، محبوبه سادات؛ مهدیزاده سراج، فاطمه و فیضی، محسن. (1400). شاخصۀ سبک‌های متداول نماهای آپارتمان‌های مسکونی در تهران معاصر. نامۀ معماری و شهرسازی، 14(32)، 49-66.
وحدت طلب، مسعود؛ یاران، علی و محمدی خوش‌بین، حامد. (1399). ارزیابی ترجیحات بصری در نماهای مسکونی، مورد مطالعاتی: دوازده خانۀ تاریخی تبریز. آرمانشهر، 13(32)، 175-187.
یاران، علی؛ وحدت طلب، مسعود و محمدی خوش‌بین، حامد. (1398). ترجیحات زیبایی‌شناختی پروخالی در جداره‌های با الگوی معماری سنتی (مطالعۀ موردی: خانه های تاریخی تبریز). معماری و شهرسازی ایران، 10(17)، 61-77.

Azemati, H., Jam, F., Ghorbani, M., Dehmer, M., Ebrahimpour, R., Ghanbaran, A. & Emmert-Streib, F. (2020). The Role of Symmetry in the Aesthetics of Residential Building Façades Using Cognitive Science Methods. Symmetry, 12(9), 1438. 
Chamilothori, K., Chinazzo, G., Rodrigues, J., Dan-Glauser, E. S., Wienold, J. & Andersen, M. (2019). Subjective and physiological responses to façade and sunlight pattern geometry in virtual reality. Building and Environment, 150, 144–155. 
Chatterjee, A. (2011). Neuroaesthetics: A Coming of Age Story. Journal of Cognitive Neuroscience, 23(1), 53–62. 
Chatterjee, A. & Vartanian, O. (2014). Neuroaesthetics. Trends in Cognitive Sciences, 18(7), 370–375. 
Chatterjee, A. & Vartanian, O. (2016). Neuroscience of aesthetics: Neuroscience of aesthetics. Annals of the New York Academy of Sciences, 1369(1), 172–194. 
Chiara, J. D. & Crosbie, M. J. (1995). Time-saver Standards for Building Types. New York: McGraw-Hill Pub.
Coburn, A., Vartanian, O. & Chatterjee, A. (2017). Buildings, Beauty, and the Brain: A Neuroscience of Architectural Experience. Journal of Cognitive Neuroscience, 29(9), 1521–1531. 
Dietrich, U. (2020). Human perception and aesthetic of facades. In S. Hernández, P. Chias (Eds.), Eco-Architecture VIII: Harmonisation between Architecture and Nature (pp. 71–87). Southampton, UK: WIT Press.
Ghomeishi, M. (2021). Aesthetic preferences of laypersons and its relationship with the conceptual properties on building façade design. Journal of Asian Architecture and Building Engineering, 20(1), 12–28. 
Ghomeshi, M. & Jusan, M. M. (2013). Investigating Different Aesthetic Preferences Between Architects and Non-architects in Residential Façade Designs. Indoor and Built Environment, 22(6), 952–964. 
Gibson, J. J. (2014). The Ecological Approach to Visual Perception: Classic Edition. New York: Houghton Mifflin.
Golembiewski, J. A. (2012). Salutogenic design: The neurological basis of health-promoting environments. World Health Design: Architecture, Culture, Technology, 5(3), 62–69.
Hollander, J. B., Purdy, A., Wiley, A., Foster, V., Jacob, R. J. K., Taylor, H. A. & Brunyé, T. T. (2019). Seeing the city: Using eye-tracking technology to explore cognitive responses to the built environment. Journal of Urbanism: International Research on Placemaking and Urban Sustainability, 12(2), 156–171. 
Imamoglu, Ç. (2000). Complexity, preference and familiarity: Architecture and nonarchitecture Turkish students’ assessments of traditional and modern house facades. Journal of Environmental Psychology, 20(1), 5–16. 
Joseph, O. O., Adeboye, A. B., Ezema, I. C. & Opaluwa, E. (2020). Shapes And Aesthetic Perception: A Case Study Of University Of Lagos Senate Building Façade. International Journal of Scientific & Technology Research, 9(03), 5.
Moher, D., Liberati, A., Tetzlaff, J., Altman, D. G. & Group, P. (2009). Preferred reporting items for systematic reviews and meta-analyses: The PRISMA statement. PLoS Medicine, 6(7), e1000097.
Naghibi Rad, P., Shahroudi, A. A., Shabani, H., Ajami, S. & Lashgari, R. (2019). Encoding Pleasant and Unpleasant Expression of the Architectural Window Shapes: An ERP Study. Frontiers in Behavioral Neuroscience, 13, 186. 
Nasar, J. L. & Hong, X. (1999). Visual preferences in urban signscapes. Environment and Behavior, 31(5), 671–691.
Pollio, V. (1914). Vitruvius, the ten books on architecture. Cambridge: Harvard University Press.
Ruta, N., Mastandrea, S., Penacchio, O., Lamaddalena, S. & Bove, G. (2019). A comparison between preference judgments of curvature and sharpness in architectural façades. Architectural Science Review, 62(2), 171–181. 
Thornhill, R. (2003). Darwinian aesthetics informs traditional aesthetics. In K. Grammer & E. Voland (Eds.), Evolutionary aesthetics (pp. 9–38). Berlin, Germany: Springer-Verlag. 
White, E. V. & Gatersleben, B. (2011). Greenery on residential buildings: Does it affect preferences and perceptions of beauty? Journal of Environmental Psychology, 31(1), 89–98. 
Yi, Y. K. (2019). Building facade multi-objective optimization for daylight and aesthetical perception. Building and Environment, 156, 178–190. 
Zeki, S. (2019). Beauty in Architecture: Not a Luxury ‐ Only a Necessity. Architectural Design, 89(5), 14–19. 
منظر
دوره 14، شماره 60
مهر 1401
صفحه 18-29

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار