مقایسۀ دو الگوی منظر مقدس در شهر اسلامی و مسیحی (نمونۀ موردی : حرم امام رضا (ع) در مشهد و کلیسای دومو در میلان)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران، ایران.

2 پژوهشگر دکتری معماری منظر لابراتوار نظر، ایران و دانشگاه پاریس 8، فرانسه.

چکیده

با مطالعۀ تاریخچۀ تنوع نگرش‌های شهرسازی در جهان، این نکته روشن می‌شود که ادیان و مذاهب، تأثیر بسیاری بر هندسۀ حاکم بر شهر، توسعه و ریخت شهر داشته‌اند. اثر ادیان در توسعۀ شهر، ریشه در اهمیت قائل‌شدن برای اماکن مقدس دارد. همواره ساخت مکان مقدس در یک محدوه، موجب واجد ارزش‌شدن بافت اطراف خود و تمرکز سایر فعالیت‌های شهری در پیرامون آن می‌شده و رفته‌رفته ساختار شهر شکل می‌گرفته است. نوع نگاه به مکان مقدس در دو دین اسلام و مسیحیت به‌طورکلی متفاوت بوده و این نگرش در منظر مکان مقدس نیز متبلور شده است؛ به‌طوری‌که با قیاس تحلیلی و تاریخی شهرهای اسلامی و مسیحی و بررسی جایگاه مکان مقدس در آنها، می‌توان به تفاوت‌های منظرین مکان مقدس در دو نگرش پی برد. در این پژوهش کیفی، ابتدا دیدگاه نظریه‌پردازان در خصوص ساختار شهر و جایگاه مکان مقدس در شهر اسلامی و مسیحی بررسی شد و سپس مقایسۀ تطبیقی میان دو نمونه مکان زیارتی صورت گرفت. یافته‌های این بررسی نشان می‌دهند که هویت منظرین مکان‌های مقدس در شهر اسلامی به‌صورت ارگانیک در پیوند با محله و بافت اطراف خود بوده‌اند. به‌گونه‌ای که در دل فضاهای پیرامونی به‌صورت هم‌پیوند قرار می‌گرفته و موجب اتصال فعالیت‌های متنوع زیارتی و مردمی برای زائران و مجاوران می‌شده است. اما در مسیحیت، مکان مقدس، استقلال معنایی و فرمی دارد و با یک معماری سلطه‌گر که به‌صورت تجسدی از مسیح شکل‌گرفته، بدون ارتباط عینی-ذهنی با محله‌های اطراف است. به‌طوری‌که موجب جدایی مکان مقدس و فعالیت‌های وابسته می‌شده است. ریشۀ این مطلب در بررسی مصداق‌های منظر مکان‌های مقدس در دو شهر اسلامی و مسیحی نمایان می‌شود. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Comparison of Two Paradigms of the Sacred Landscape in Islamic and Christian City (Case Study: Holy Shrine of Imam Reza in Mashhad and the Duomo Cathedral in Milan)

نویسندگان [English]

  • Mohammad javad Nattagh 1
  • farnoosh mokhles 2
1 University of Tehran, Iran.
2 Ph. D Candidate in Urban Landscape, Nazar Laboratory, Iran/ Paris 8 University, France.
چکیده [English]

By studying the history of the diversity of urbanism attitudes in the world, it is becoming evident to us that religions have always had a drastic influence on the form, development, and geometry of the city. The influence of religions on the development of the cities is derived from the respect which all divine religions consider for holy places. The construction of a sacred place in an area has always given value to the surrounding fabric. Furthermore, it centralizes urban and other affiliate activities in the environs; therefore, the structure of the city has been gradually formed around the sacred place. The type of outlook to the sacred place in the two religions of Islam and Christianity is generally different, and this attitude towards the sacred place landscape is also crystallized. So, with an analytical and historical comparisons between Islamic and Christian cities and assess landscape constituent of the sacred place, the different attitudes towards the holy place can be seen.
In this qualitative study, according to the theorists' point of view about city structure, the position of sacred places in the Islamic and the Christian cities has been investigated. Then a comparative study conducted between two case pilgrimage sites. the findings evidently prove that the landscape identity of the holy places in the Islamic city is organically connected to the peripheral neighborhood and the surrounding area. In fact, sacred place is located in the heart of environ spaces as a focal place which could bring together communication of pilgrims and citizens in term of various pilgrimage did and usual activities. However, in Christianity, the holy place has a dominated architecture which represents Christ cross in geometry and also has semantic and formic independent respect to its adjacent. The lack of objective-subjective relations with nearby neighborhoods leads to separation of the holy place and usual urban activity. The origin of this contention appears in the analogy of sacred places in both Islamic and Christian cities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic city
  • Christian city
  • Sacred landscape
  • Peripheral development
• ابرقویی فرد، حمیده؛ صابونچی، پریچهر و فرزین، احمدعلی. (1397). بازخوانی نقش مناظر آیینی در هویت بخشی به شهرهای ایرانی. باغ نظر، 15 (65)، 12-5. .DOI: 10.22034/BAGH.2018.74072
• اعتضــادی، لادن. (1377). نقــش مســجد در ســاختار شــهرهای مسلمان‌نشین، صفه، 8 (26)، 21-8.
• بمات، نجم‌الدین. (1393). شهر اسلامی. ترجمه : محمدحسین حلیمی و منیژه اسلامبولچی، تهران : انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
• بنه ولو، لئوناردو. (1394). تاریخ شهر (شهرهای اسلامی و اروپائی در قرون‌وسطا). چاپ پنجم. ترجمه : پروانه موحد، تهران : مرکز نشر دانشگاهی.
• پاپلی یزدی، محمدحسین و رجبی سناجردی، حسین. (۱۳۸۹). نظریه‌های شهر و پیرامون. چاپ پنجم. تهران: انتشارات سمت.
• دباغیان، فرنوش. (1395). ساختار سکونت و نظام محله در شهرهای قرون ‌وسطی؛ نمونه‌های موردی : شهرهای فلورانس، ونیز، سیه‌نا و لیون. هنر و تمدن شرق : 4 (14)، 54-41.
• شیخی، محمد. (1382). ساختار محله‌ای شهر در سرزمین‌های اسلامی. علوم اجتماعی، 10 (22)، 36-68.
• لطیفی، غلامرضا و صفری چابک، ندا. (1392). بازآفرینی مفهوم محله در شهرهای ایرانی- اسلامی برپایه اصول نوشهر گرایی. مطالعات شهری، 2(8)، 12-3.
• مدرس رضوی، محمدتقی؛ فیاض، علی‌اکبر؛ مؤیدی، سید علی؛ مولوی، عبدالحمید و فرخ، محمود. (1388). مشهد در آغاز قرن چهارده خورشیدی: مشهور به گزارش مکتب شاهپور. مشهد: نشر آهنگ قلم.
• منصوری، سید امیر. (1386). دو دوره سازمان فضایی در شهر ایرانی : قبل و بعد از اسلام با استعانت از شواهد تحولات شهر کرمان. باغ نظر، 4 (7)، 50-60 .
• موریس، جیمز. (1394). تاریخ شکل شهر تا انقلاب صنعتی. چاپ چهاردهم. ترجمه : راضیه رضازاده، تهران : دانشگاه علم و صنعت.
• میرزا کوچک خوشنویس، احمد و زرگری، عاطفه. (1396). بررسی تفاوت ساختاری عناصر شهری در شهرهای اسلامی و مسیحی (مقایسه تطبیقی بین عناصر معماری شهری در شهرهای سنتی ایرانی و قرون‌وسطای اروپایی). کنفرانس بین المللی مطالعات نوین در عمران، معماری و شهرسازی با رویکرد ایران اسلامی، مشهد: دانشگاه صنعتی سجاد.
• نوربرگ شولتز، کریستیان. (1391). معماری : حضور، زبان و مکان. چاپ سوم. ترجمه : سید علی‌رضا احمدیان، تهران : نشر نیلوفر.
• Gentile, C., & Canali, F. (2018). Continuous Monitoring the Cathedral of Milan: Design, Installation and Preliminary Results. Multidisciplinary Digital Publishing Institute Proceedings, 2 (8), 467.