خوانش باغ ایرانی در مینیاتور، با تأکید بر مینیاتورهای شاهنامۀ بایسنقری

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری معماری منظر، دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

2 گروه معماری منظر، دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

باغسازی ایرانی، می‌تواند به‌مثابۀ نمود هنری تلقی شود. باغسازی هنری است که در فرهنگ و تاریخ ایران‌زمین اهمیت فوق‌العاده‌ای داشته است. این هنر پیش از ورود اسلام به ایران شکل‌گرفته و پس ورود اسلام، نه‌تنها متوقف نشده است بلکه مسیر رشد و تعالی خود را در طول زمان طی کرده و به بلوغ رسیده است. باغسازی ایرانی در سایر هنرهای این سرزمین به گونه‌های مختلفی بروز پیدا کرده است. در این پژوهش تلاش شده است تا با بررسی بروز باغسازی ایرانی در مینیاتور ایرانی، خوانش هنرمند نگارگر از باغ ایرانی به‌دست آید. برای نیل به این مهم، مینیاتورهای شاهنامۀ بایسنقری به‌عنوان مورد مطالعه، انتخاب شده‌اند. دلیل این انتخاب ارتباط تنگاتنگ این مینیاتورها با شاهنامۀ فردوسی، تصویرگری آن‌ها در یک بازۀ زمانی مشخص و محدود، وحدت رویۀ ترسیم آن‌ها و در دسترس‌بودن این مجموعه بوده است. پس از مطالعه و بررسی مینیاتورهای این مجموعه نتایج جالب‌توجهی به‌دست آمد که نمایانگر خوانش هنرمند نگارگر ایرانی از باغ ایرانی است. او برداشت خاص خود را از باغ را داشته است. توجه هنرمند نگارگر به جزئیات و اتمسفر کلی باغ از خصوصیات این خوانش است. در واقع می‌توان این‌گونه گفت که باغ ایرانی، گزینش عناصر طبیعت بوده است و مینیاتور، گزینش عناصر باغ است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Investigation of Iranian Garden Conception in Miniature, With Emphasis on the Miniatures of Shahname-ye-Baysonghori

نویسندگان [English]

  • Hossein Parvin 1
  • Heshmatollah Motedayen 2
1 Ph.D. Candidate in Landscape Architecture, Faculty of Fine Arts, University of Tehran, Iran.
2 Landscape Architecture Department, School of Architecture, College of Fine Arts, University of Tehran, Iran.
چکیده [English]

Iranian gardening can be considered an artistic expression. Gardening is an art that has played a significant rolein Iranian culture and history. This art was created before the arrival of Islam in Iran. Since the arrival of Islam, it has not only continued to grow and outshine all other arts since then, but it has also attained maturity. Also, painting is an art that has been popular in Iran for a long time and has always servedas a narrator of Iranianculture.Natural elements have a special significance in Iranian culture, thus their depiction in miniatures appears quite natural. Plants appear in every Iranian painting, even if they do not take center stage.Iranian gardening has been used in various forms of art in this country. This study was an attempt to investigate the prevalence of Iranian gardening in Iranian miniatures andexamine the artist’s interpretation of the Persian garden. For this purpose, the miniatures of Baysonghori’s  Shahnameh were chosen as samples of the study. The reason behind this selection was influenced by the close relationship between the miniatures and Ferdowsi’s Shahnameh, the depiction in a specific period, the uniformity in their drawing method, and the availability of this collection Analyzing and scrutinizing the miniatures in this collection showed interesting results of Iranian miniatures, which arethe manifestation of an Iranian painter or an Iranian gardener’s impression of the garden. The artist’s attention to detail and the general atmosphere of the garden are among the most important part of this manifestation. In fact, the Persian garden may be thought of as a collection of natural components, whereas a miniature is a collection of garden elements.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian Garden
  • Miniature
  • Shahnameh-ye-Baysonghori
  • Selected Nature
انصاری، مجتبی و حبیب‌الله، سعید. (1395). باغ ایرانی. تهران: جهان گستر.
آیت‌الهی، حبیب الله. (1379). سایۀ طوبی. تهران: فرهنگستان هنر.
جوادی، شهره. (1383). منظره‌پردازی در نگارگری ایران. باغ نظر، 1(1)، 25-37.
جوادی، شهره. (1390). منظر طبیعت در مینیاتورایرانى، تحلیل منظره‌پردازى نگارۀ هماى و همایون. منظر، 3(15)، 12-15.
جوادی، شهره. ( 1400). جلوه‌هایی از باغ ایرانی در مینیاتور. منظر، 13(56)، 6-13.
حیدرنتاج، وحید. (1389). هنجار شکل‌یابی باغ ایرانی؛ با تأکید بر نمونه‌های عصر صفوی کرانۀ جنوبی دریای خزر، نمونه‌های موردی: باغ‌های بهشهر (رسالۀ منتشرنشدۀ دکتری معماری). دانشکدۀ هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.
حیدرنتاج، وحید و تیموری گرده، سعیده. (1393). «نظرگاه» عنصر اصلی تصویرشده از باغ در نگاره‌های نمایش‌دهندۀ باغ ایرانی. باغ نظر، 11(30)، 15- 26.
زمانی، احسان؛ امیرخانی، آرین؛ اخوت، هانیه و انصاری، مجتبی. (1388). نقش متقابل هنر منظره‌پردازی و نگارگری ایرانی. کتاب ماه هنر، (135)، 80-91.
شریف‌زاده، عبدالمجید. (1393). دونگاره: تحلیل دو مجلس نگارگری از شاهنامه‌های خطی کتابخانه و موزۀ ملی ملک و کاخ‌موزۀ گلستان. تهران: انتشارات پازینه. 
ضرغام، ادهم و دستیاری، الناز.(1400). نگاهی به شگردهای آشنازدایی در آثار محمد سیاه قلم. باغ نظر، 18(95)، 51-60.
کری ولش، استوارت. (1384). نقاشی ایرانی (نسخۀ نگاره‌های عهد صفوی) (ترجمۀ احمدرضا تقاء). تهران: انتشارات فرهنگستان هنر.
کفشچیان مقدم، اصغر و یاحقی، مریم. (1390). بررسی عناصر نمادین در نگارگری ایران. باغ نظر، 8(19)، 65-76.
متدین، حشمت‌الله. ( 1399). کوشک-باغ‌های ایران. تهران: انتشارات پژوهشکدۀ نظر.
منصوری، سیدامیر و حیدرنتاج، وحید. (1388). نقدی بر فرضیۀ الگوی چهارباغ در شکل‌گیری باغ ایرانی. باغ نظر، 6(12)، 17-30.
میرزایی، داوود. (1391). حسرت باغ تمنای مینو، در هنر انتزاعی ایران؛ باتکیه بر عَلَم‌های عاشورایی. کیمیای هنر، 1( 2)، 87-108.
فردوسی، ابوالقاسم. (1350). شاهنامۀ بایسنقری. تهران: شرکت افست.
نظرلی، ماییس. ( 1390). جهان دوگانۀ مینیاتور تفسیر کاربردی نقاشی دورۀ صفوی (ترجمۀ عباس علی عزتی). تهران: متن.
ویلبر، دونالد. ( 1387). باغ‌های ایران و کوشک‌های آن (ترجمۀ مهیندخت صبا). تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.