تجزیه‌وتحلیل نقش انرژی غیرفعال در ارزیابی خانه‌ها‌ی کاشان

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری معماری، استاد تمام وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تهران، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران.

چکیده

دنیای امروز برای جبران خسارات ناشی از صنعتی‌شدن و مکانیزاسیون بر طبیعت، ناگزیر به اقداماتی شده که مبتنی بر اصول توسعۀ پایدار است. این در حالی است که در سرزمین ما اندیشه‌هایی مبتنی بر تعامل اندیشمندانه با طبیعت تا پیش از ظهور و بروز مدرنیزم وجود داشته است. ساخت بناهای متناسب با اقلیم و بدون نیاز به استفاده از انرژی‌های فسیلی، برای سرمایش و گرمایش با دستاورد حفظ محیط زیست از جلوه‌های همین تعامل محسوب می‌گردد. مقابله با وضعیت آب‌وهوایی در مناطق گرم و خشک کویری ایران از دیرباز از مهمترین دغدغه‌های معماران ایرانی بوده است. خانه‌های ایرانی به‌عنوان یکی از ماندگارترین بناهای ایرانی هستند. توصیف معماری خانه برای همه، معنای شگرف دارد و نقش مهم آن را در زندگی می‌دانند. زمان قابل توجهی از زندگی بشر در خانه سپری می‌شود و مصرف انرژی در این بخش بسیار قابل تأمل است. هدف از انجام این پژوهش بررسی خانه‌های قدیمی شهر کاشان از منظر اقلیمی و مصرف انرژی، بررسی تک‌تک فضاها، قیاس آن با راهکارهای انرژی غیرفعال برای شناخت طراحی سازگار با اقلیم و نحوۀ صرفه‌جویی مصرف انرژی در خانه‌های کاشان است. در این پژوهش شهر کاشان به‌عنوان نمونۀ مورد مطالعه از اقلیم گرم و خشک برگزیده و بررسی و تحلیل خانه‌های این شهر و نحوۀ مقابلۀ آن‌ها با شرایط آب‌وهوایی ارائه شده است. نتایج برآمده از بررسی مشخصات کالبدی 20 خانۀ تاریخی است که حاصل برداشت میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی اسناد و مدارک بوده است. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی است. بعد از ایجاد پرسشنامه برای دستیابی به راهکارهای انرژی غیرفعال در نمونه‌های انتخابی مورد بررسی قرار گرفته است. این نوشتار ابتدا با بیان و معرفی بخش‌های مختلف خانه‌های کاشان نظیر: حیاط، ایوان، انواع اتاق‌ها، سرداب و... خصوصیات ویژۀ هر یک را بیان می‌کند. در ادامه مؤلفه‌های انرژی غیرفعال در معماری سنتی منطقه مورد بررسی قرار گرفته و سپس به تعریف هر یک پرداخته شده است تا بتوان در معماری معاصر برای بهینه‌سازی مصرف انرژی بهره‌مند شد تا همانند معماری سنتی در این اقلیم همراه با تکنولوژی حاضر خانه‌های همساز با اقلیم طراحی کرد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the Role of Passive Energy In the Evaluation of Kashan Houses

نویسندگان [English]

  • Ali Yaran 1
  • Parastoo Jafari 2
1 Ph.D. in Architecture, Professor of Ministry of Science, Research and Technology, Tehran, Iran.
2 M.A. Student in Architecture, Faculty of Art & Architecture, University of Science and Culture, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Today’s world has been forced to perform actions based on the principles of sustainable development to compensate for the damage caused by industrialization and the mechanization of nature. However, In Iran, a country with an ancient civilization, ideas based on thoughtful interaction with nature had existed before the emergence of modernism. One of the effects of this interaction is the construction of buildings suitable for local climates without using fossil fuels for cooling and heating. This would result in environmental protection. Coping with the climate in the hot and dry desert regions of Iran has long been one of the most important concerns of Iranian architects. Iranian houses are one of the most durable Iranian buildings. Describing the architecture of the house has a wonderful meaning for everyone and they are aware of its important role in life. Since a significant amount of time in a human’s life is spent at home, thus energy consumption in this area is very thought-provoking. This survey aims to investigate the old houses of Kashan city from a climatic perspective and energy consumption. The study examines each space and compares the min terms of passive energy factors to identify climate-friendly designs and to save energy consumption in Kashan homes. In this survey, Kashan city was selected as a sample of a location with a hot and dry climate. The physical features of houses in this city were examined to understand how they deal with climatic conditions. The data associated with the characteristics of twenty historical houses were collected through field surveys and library and documentary studies. The descriptive and analytical method was examined after creating a questionnaire to achieve passive energy solution factors in selected samples. This article first describes and introduces the different features of each house in Kashan, such as courtyard, porch, types of chambers, basement, etc. Then an adaptation between these places and passive energy is done. In the next step, each of the components of passive energy is defined so that it can be used in contemporary architecture to optimize energy consumption. Like traditional architecture in this climate, houses can be designed by the climate with the current climate technology.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kashan’s houses
  • Hot and dry climate
  • Passive energy
  • Climatic architecture
آیوازیان، سیمون. (1377). بهره‌گیری از روش‌های سنتی در صرفه‌جویی انرژی. هنرهای زیبا، 3، 84-89.
ابوالضیاء، فرهاد و قزلباش، محمدرضا. (1364). الفبای کالبد خانۀ سنتی یزد. تهران: انتشارات وزارت برنامه و بودجه.
اسلامی، منصور. (1356). معماری سنتی روستاهای ایران: پژوهشی در معماری روستایی حاشیۀ شمالی دشت کویر. هنر و معماری، 9(36)، 96-118 .
 بهادری‌نژاد، مهدی. (1381). نقش تهویۀ مطبوع در تأمین آسایش برای انسان. مهندسی مکانیک، 1(26)، 6-9.
بهادری‌نژاد، مهدی و دهقانی، علیرضا. (1387). بادگیر شاهکار مهندسی ایران. تهران: یزدا.
 پارسی، فرامرز. (1387). ارزیابی تعامل بین سکونتگاه‌های روستایی حاشیۀ کویر مرکزی و محیط طبیعی با بررسی پایداری دوطرفه در جهت توسعۀ کالبدی. معمار، (48)، 1-8.
پوردیهیمی، شهرام؛ طاهری، جعفر؛ رضایی، نازنین؛ اسلامی، فرشته؛ توحیدی، طلیعه و طاهری، ثریا. (1395). بررسی راهکارهای‌ طراحی اقلیمی در شهر یزد و سمنان. کنفرانس بین‌المللی مهندسی عمران، معماری و زیرساخت شهری ایران، تبریز.
پیرنیا، محمدکریم. (1383). آشنایی با معماری اسلامی ایران. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
پیرنیا، محمدکریم. (1387). معماری ایرانی (تدوین غلامحسین معماریان). تهران: نشر سروش دانش.
ترابی، فاطمه. (1397). بررسی عناصر اقلیمی بر پایۀ عناصر معماری خورشیدی ایستا. معماری و شهرسازی، ۱(۶)، 1-6.
حاجی‌قنبری، علی و سمایی، فرزاد. (1395). ترکیب معماری اکولوژیکی و فناوری‌های نو در کاهش مصرف انرژی. شباک، ۲(۲)، 13-20.
حائری مازندرانی، محمدرضا. (1388). خانه، فرهنگ، طبیعت، بررسی معماری خانه‌های تاریخی و معاصر به منظور تدوین فرآیند و معیارهای طراحی خانه. تهران: انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
خردمند، صبا و ستاری، حسن. (1397). زیست‌الگو رویکردی هوشمندانه برای صرفه‌جویی انرژی در پوستۀ ساختمانی. جغرافیایی سرزمین علمی، ۱۵(۵۷)، 69-86.
فلاح، الهام و حیدری، شاهین. (1395). ارزیابی میزان کارایی سامانه‌های سرمایش غیرفعال در اقلیم گرم و خشک ایران. انرژی ایران، ۴(۱۹)، 117-130.
قبادیان، وحید. (1387). بررسی اقلیمی ابنیۀ سنتی ایران. چاپ پنجم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کسایی، رضا. (1363). نگاهی به بناهای خشتی معماری ایران. تهران: نشر مجرد.
کسمایی، مرتضی. (1384). اقلیم و معماری (ویراستۀ محمد احمدی‌نژاد). چاپ سوم. تهران: انتشارات خاک.
موسوی روضاتی، مریم‌دخت؛ حاجی‌قاسمی، کامبیز و سلطانزاده، حسین. (1375). گنجنامه: فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران، دفتر اول: خانه‌های کاشان. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
دهخدا، علی اکبر. (1377). لغت‌نامۀ دهخدا. ج. 8. تهران: دانشگاه تهران.
محمدی عرفان و مختاری، مهدیه. (1397). بررسی تأثیر معماری سنتی بر معماری معاصر با نگاه بر معماری شهر کاشان. معماری‌شناسی، 1(2)، 1-10.
معماریان، غلامحسین. (1387). آشنایی با معماری مسکونی ایران: گونه‌شناسی درونگرا. چاپ 5. تهران: انتشارات سروش دانش.
نجومیان، امیرعلی. (1387). تحلیل نشانه‌شناختی خانه‌های تاریخی کاشان. نامه معماری و شهرسازی، 1(1)، 111.