گونه‌شناسی منظر یادمانی معاصر با رویکرد نشانه‌شناختی پیرس

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری، گروه معماری، دانشکدۀ معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، ایران.

2 دانشیار، گروه معماری، دانشکدۀ معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، ایران.

3 دانشیار ، گروه معماری، دانشکدۀ معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، ایران.

چکیده

یادمان‌های معاصر که با عنوان ضدیادمان نیز شناخته می‌شوند به‌عنوان محملی جهت یادآوری خاطرات جمعی و فردی گذشته در زمان حال، در تقابل با آثار یادمانی کلاسیک هستند. در دهه‌های اخیر در سطح بین المللی، با افزایش تنوع مناظر یادمانی در فضاهای عمومی و اهداف متفاوت آنها از یک‌سو و نیاز روزافزون جوامع بشری به بازیابی حافظۀ ‌جمعی در سطح منظر شهری از سویی دیگر، بررسی سازمان‌یافتۀ گونه‌های طراحی به‌کاررفته در آنها ضروری به‌نظر می‌رسد. بر‌اساس اهمیت این موضوع، پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این پرسش است که: مؤلفه‌های گونه‌شناسی منظر یادمانی معاصر براساس دانش نشانه‌شناسی پیرس چیست؟ روش تحقیق در پژوهش حاضر از نوع کیفی است و از طریق رویکرد توصیفی-تحلیلی و با جمع‌آوری اطلاعات به شیوۀ کتابخانه‌ای به تدوین مدل مفهومی گونه‌شناسی منظر یادمانی معاصر با رویکرد نشانه‌شناختی پیرس می‌پردازد. جهت تبیین مؤلفه‌های نشانه‌ای منظر یادمانی، روش‌های منتخب گونه‌شناسی پژوهش، به‌صورت گونه‌شناسی شکلی-عملکردی آرگان در بررسی مؤلفه‌های صوری، گونه‌شناسی تاریخی-تفسیری مونئو در مطالعۀ مؤلفه‌های روایی و گونه‌شناسی آرکی‌تایپی اردلان و بختیار در شناخت مؤلفه‌های آرکی‌تایپی، اتخاذ شده ‌است. جهت اثبات فرضیه دسته‌بندی گونه‌ها براساس تعاریف و زمینۀ مطالعاتی پیشین در این حوزه انجام شده است و در ادامه به‌منظور آزمون فرضیه، تمامی 32 مؤلفۀ استخراجی، با انتخاب تصادفی 64 نمونۀ یادمان از اواسط قرن بیستم تا به امروز، به‌طور مقایسه‌ای مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. یافته‌ها بیانگر آن است که با لحاظ‌کردن گونه‌های نشانه‌ای براساس سه‌گانه‌های شمایل، نمایه و نماد در نشانه‌شناسی پیرس و همچنین مؤلفه‌های سه‌گانۀ عینی، ذهنی و عینی-ذهنی منظر، نشانۀ منظر یادمانی معاصر به گونه‌های بصری (عناصر طبیعی، عناصر مصنوع و عملکردی-فعالیتی)، گونه‌های کهن‌الگویی (قبر تهی، استلا-ابلیسک، مسیر قدسی، دایره-مارپیچ، پرواز، کوه کیهانی-سنگ بزرگ، گنبد کیهانی-طاق کیهانی، درخت کیهانی-باغ، نور-آب) و گونه‌های روایی (وقایع تلخ، فردی-مکانی و ارزشی جمعی) تقسیم‌بندی می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Typology of Contemporary Counter-Monumental Landscape with Peircean Semiotic Approach

نویسندگان [English]

  • Farnaz KhajehSaeed 1
  • Lida Balilan Asl 2
  • Dariush Sattarzadeh 3
1 Ph.D. Candidate, Department of Art & Architecture,Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
2 Associate Professor, Department of Art &; Architecture, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
3 Associate Professor, Department of Art & Architecture, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
چکیده [English]

New monuments (counter-monuments) as frameworks through which remind collective and personal memories from past in the present, reject the traditional memorial works. In recent decades with an increasing variety of counter-monumental landscape in public spaces and the distinct intentions behind them on the one hand and the growing need of human societies to recover collective memory of urban landscape on the other hand necessitate the systematic analysis of the adopted strategies Based on the importance of this issue, the article aims to answer the following question: "what are the typological components of a contemporary counter-monumental landscape based on semiotic knowledge?” The present study was qualitative and was performed based on a descriptive-analytical method using the library documents to develop a conceptual model of the typology of the contemporary counter-monumental landscape with pierce's semiotic approach. Components of counter-monumental landscapes were explicated on using three methods, namely formal-functional topology of Argan, interpretive-historical topology of Moneo, and archetypal topology of Ardalan and Bakhtiar which served as basis for investigating visual, narrative and archetypal components. To prove the hypothesis, the classification of types was based on the definitions and previous studies in this field, and to test the hypothesis, all 32 extractive components were studied comparatively by randomly selecting 64 case studies from the middle of the twentieth century to the present day. Findings show that according to Peircean semiotic, icon, and index ad symbol were triple typologies of the sign in the memorial landscape survey. By considering objective, subjective and objective-subjective components of landscape, the contemporary counter-monumental landscape signs were classified into three categories namely visual, archetype and narrative types. Visual types consist natural elements, artificial elements, and activity and function; archetypal types include empty grave, stella-obelisk, sacred path, circle-spiral, flight, cosmic mountain-large stone, cosmic dome- cosmic arch, cosmic tree-garden, light-water; and narrative types are divided into traumatic experiences, individual-local & collective values.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Memorial Landscape
  • Contemporary Counter-Monument
  • Semiotics
  • Typology
  • Peircean Theory

مراجع

باقری، سحر و عینی‌فر، علیرضا. (1395). تدقیق و تحدید حوزۀ شمول و نمود نشانه‌ها در معماری. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 9(17)، 1-10.
تقوائی، سید حسن. (1391). معماری منظر درآمدی بر تعریف‌ها و مبانی نظری. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
تیموری، محمود. (1389). تئوری منظر و نوسازی شهری طرح منظر شهری محله، راهکار تداوم هویت در روند نوسازی. منظر، 2(10)، 51-54.
چندلر، دانیل. (1394). مبانی نشانه‌شناسی (ترجمۀ مهدی پارسا). تهران: انتشارات سورۀ مهر.
حمه جانی، یوسف؛ بایزیدی، قادر و سحابی، جلیل. (1396). مطالعة کیفی دلالت‌های معنایی معماری هورامان ‌تخت از منظر نشانه‌شناسی. باغ نظر، 14(57)، 45-62.
حمه جانی، یوسف؛ بایزیدی، قادر و سحابی، جلیل. (1397). نشانه‌شناسی مراسم آیینی پیرِ شالیار در منظر فرهنگی هورامان. باغ نظر، 15(67)، 17-30.
خاطری، شهریار. (1389). گردشگری جنگ در جهان و درس‌هایی که از آن برای ترویج فرهنگ صلح می‌آموزیم. تهران: نشر آفتاب گرافیک.
خواجه‌سعید، فرناز و جووند، حوری. (1397). مطالعۀ تطبیقی نمود کهن‌الگوها در نظام فضایی و معنایی خانه‌های دورۀ قاجار تبریز، نمونۀ مطالعاتی: خانۀ امیرنظام، خانۀ نیکدل، خانۀ قدکی و خانۀ حیدرزاده. اولین همایش بین‌المللی معماری و شهرسازی جهان اسلام در عصر جهانی شدن، تبریز: دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
رشیدی آل هاشم، محمدرضا ، ابراهیمی، خدایار و نورا، موسی. (1396). نقش یادمان های شهدا در ارتقای معنویت در جامعه. پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، ۷(15)، ۱۱۷-۱۵۲.
رئیسی، محمدمنان .(1392). معناشناسی در آثار معماری برای ارتقای طراحی مسجد (پژوهش موردی: معناپردازی در مساجد معاصر تهران). (پایان‌نامۀ منتشرنشدۀ کارشناسی ارشد معماری). دانشکدۀ معماری، دانشگاه علم و صنعت تهران، ایران.
شیعه، اسماعیل؛ بهزادفر، مصطفی و نامداریان، احمدعلی. (1396). تدوین چارچوب نظری منظر شهری به کمک نظریۀ تولید فضا و نیروهای مؤثر بر منظر. مطالعات شهری، 6(24)، 81-94.
ضرغامی، اســماعیل؛ قاسمی، سید سهراب و بهرامی دوست، پیمان. (1393). تبیین دیدگاه‌های طراحی «یادمان‌های شــهدای دفاع مقدس» و «مقابر مشاهیر ایران». مجموعــه مقالات اولین کنگرۀ بین‌المللی افق‌هــای جدید در معماری و شهرسازی. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
طاهری سرمد، فائزه؛ عینی‌فر، علیرضا و شاهچراغی، آزاده. (1398). مقایسۀ تطبیقی گونه‌شناسی سازمان فضایی و عناصر کالبدی دوره‌های قاجار و پهلوی خانه‌های سنتی شهر کرمانشاه. پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 9(23)، 149-168.
کیانی، مصطفی و یاری، احمد. (1386). یادمان‌های جنگ، نمادهای فرهنگی. آبادی، (58)، 18-27.
گلابچی، محمود و زینالی فرید، آیدا. (1398). معماری آرکی‌تایپی (کهن الگویی). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ماهان، امین و منصوری، سیدامیر. (1396). مفهوم منظر با تأکید بر نظر صاحبنظران رشته‌های مختلف. باغ‌نظر، 14(47)، 17-28.
معماریان، غلامحسین و طبرسا، محمدعلی. (1392). گونه و گونه‌شناسی معماری. معماری و شهرسازی ایران، 4(6)، 103-114.
معماریان، غلامحسین و دهقانی تفتی، محسن. (۱۳۹۷). در جستجوی معنایی نو برای مفهوم گونه و گونه‌شناسی در معماری (مطالعۀ موردی‌: خانۀ گونۀ تالاردار شهر تفت). مسکن و محیط روستا، ۳۷(۱۶۲)، 21-38.
منصوری، سید امیر. (1384). درآمدی بر زیبایی شناخت معماری منظر. باغ نظر، 2(2)، 69-78.
منصوری، سید امیر. (1389). چیستی منظر شهری، بررسی تاریخی تحولات مفهوم منظر شهری در ایران. منظر، 2(9)، 30-33.
مهربانی گلزار، محمدرضا و خمسه عشری، علی‌اکبر. (1395). منظر یادمانی جنگ: از واقع‌نمایی تا استعاره. منظر، 8(34)، 68-81.
میناتور سجادی، آرمان؛ محمدزاده، شبنم و بوعلی‌زاده، ندا. (1394). منظر روایی خطوط باغ‌موزۀ دفاع مقدس. منظر، 7(31)، 78-85.
نژاد ابراهیمی، احد؛ قره‌بگلو، مینو و وفائی، سید مسعود. (1397). عوامل مؤثر بر ارتباط و نشانه‌شناسی در معماری - مطالعۀ موردی مسجد کبود تبریز. جاویدان خرد، 15(34)، 179-202.
نقره‌کار، عبدالحمید و رئیسی، محمدمنان. (1390). تحلیل نشانه‌شناختی سامانۀ مسکن ایرانی بر پایۀ ارتباط لایه‌های متن/مسکن. هنرهای زیبا، 3(46)، 5-14.
وثوقی، لیلا  و رجبی مقدم، نیلوفر. (1397). عوامل انگیزشی در گردشگری جنگ، مورد مطالعه: موزۀ جنگ خرمشهر. مطالعات اجتماعی گردشگری، 6(11)، 1-26. 

Ardalan, A. & Bakhtiar, L. (1973). The Sense of Unity. Chicago: University of Chicago.
Argan, G. C. (1963). On the Typology of Architecture. In K. Nesbit (ed.), Theorizing a New Agenda for Architecture: An Anthology of Architectural Theory 1965-1995. New York: Princeton Architectural Press, pp. 242-246.
Bellentani, F. & Panico, M. (2016). The meanings of monuments and memorials: toward a semiotic approach. Punctum, 2(1), 28-46.
Bradshaw, S. & Storm, L. (2013). Archetypes, symbols and the apprehension of meaning. International Journal of Jungian Studies, 5(2), 154-176.
Colquhoun, A. (1981). Modern Architecture and Historical Change. Cambridge, Mass & London, England: The MIT Press.
Doss, E. (2010). Memorial Mania: Public Feeling in America. Chicago: University of Chicago Press.
Eco, U. (1976). A theory of Semiotics. Bloomington: Indiana university press.
Ferwati, M. S. & Khalil, Rania. (2015). Semiotic aspects of museum landscape: contextual integration and symbolic application. International Journal of the Inclusive Museum, (8), 17-31.
Forczek-Brataniec, U., Luengo, A. & Williams, T. (2017). Lessons from Landscape, Landscape Archetypes. Archaeologica Hereditas, Preventive conservation of the human environment, Architecture as an element of the landscape. Institute of art history of the University of Warsaw, Poland.
Hay, I, Hughes, A. & Tutton, M. (2004). Monuments, memory and marginalisation in Ade laide’s prince henry gardens. Geografiska annaler, 86 (b/3), 201-216.
Jung, C. G. (1919). Instinct and the Unconscious1. British Journal of Psychology, 1904-1920, (10), 15-23.
Jung, C. G. (1936). The Concept of the Collective Unconscious. In collected works, vol. 9i. London: routledge & kegan Paul.
Karamanea, P. (2015). Landscape, memory and contemporary design. Craft plus designenquiry, landscape, Place and Identity, (7), 113-134. 
Krier, R. (1988). Architectural Composition. New York: Rizzoli.
Krzyzanowska, N. (2015). The discourse of counter-monuments: semiotics of material commemoration in contemporary urban spaces. Social semiotics, 26(5), 465-485.
Krzyzanowska, N. (2017). (Counter) Monuments and (Anti) Memory in the City. An Aesthetic and Socio-Theoretical Approach. The Polish Journal of Aesthetics, 47(4), 109–128.
Kužnik, L. (2015). Typology of dark tourism heritage with it`s implications on slovenian future dark tourism products. RSC, 3(7), 308-317.
Lindström, K., Kull, K. & Palang, H. (2011). Semiotic study of landscapes: an overview from semiology to ecosemiotics. Sign Systems Studies, 39(2/4), 12-36.
Moneo, R. (1978). On typology. Oppositions, (13), 23-45. 
Mumford, L. (1938). The Death of the Monument, The Culture of Cities. New York: Harcourt, Brace, Jovanovich.
Muratori, S. (1959). Studi Per Una Operante Storia Urbana di Venezia. Rome: Instituto Poligraphico dello Stato.
Muthe, S. S. (2016). A Voice for Public Memory: A Comparison Between the Memorial Practices in India and the United States of America to Propose a Suitable Response to the 26/11 Attacks in Mumbai (Unpublished Masters Thesis). Historic Preservation, University of Pennsylvania, Philadelphia, PA.
Noble, J. (1997). The Architectural Typology of Antoine Chrysostome Quatremere De Quincy (1755-1849). Edinburgh Architectural Research, 145-159.
Nora, P. (1989). Between memory and history: les lieux de mémoire. Representations, (26), 7–24.
Olszewska, A. A., Marques, P. F., Ryan, R. L. & Barbosa, F. (2016). What makes a landscape contemplative?, Environment and Planning: Urban Analytics and City Science, 45(1), 7–25.
Osborne, B. (1998). Constructing landscapes of power: the George Etienne Cartier monument, Montreal. Journal of historical geography, 24(4), 431–458.
Peirce, c.s. (1958). Collected papers of Charles sanders Peirce. In Ch. Hartshorne, P. Weiss & A. Burks (eds.). Collected Papers of Charles Sanders Peirce. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
Raaphorst, K., Duchhart, I., Van der Knaap, W., Roeleveld, G. & Van den Brink, A. (2017). The semiotics of landscape design communication: towards a critical visual research approach in landscape architecture. Landscape Research, 42(1), 120-133. 
Rossi, A. (1982).  The Architecture of the City. Cambridge: M.T. Press.
Steadman, P. (1983). Architectural Morphology. An Introduction to the Geometry of Building Plans. London: Pion.
Stevens, Q. & Franck, K. A. (2015). Memorials as Spaces of Engagement: Design, Use and Meaning. (1st ed.). Routledge. New York and London.
Stevens, Q. (2006). The shape of urban experience: a re-evaluation of lynch’s five elements. Environment and Planning, (33), 803–823.
Stevens, Q., Franck, k. A. & Fazakerley, R. (2018). Countermonuments: the anti-monumental and the dialogic. The Journal of Architecture, 17(6), 951-972.
Tanovic, S. (2015). Memory in Architecture: Contemporary Memorial Projects and Their Predecessors. (Unpublished Master’s Thesis of Science Architecture). Technische Universiteit Delft, University of Sarajevo. 
Villari, S. & Durand, J. N. L.  (1990). Art and Science of Architecture, Trans. New York: Rizzoli.
Young, j. E. (1992). The counter-monument: memory against itself in Germany today. Critical Inquiry, 18(2), 267–296.
Young, j. E. (2000). At Memory’s Edge: After-Images of the Holocaust in Contemporary Art and Architecture. New haven, ct: Yale University Press.
منظر
دوره 13، شماره 56
مهر 1400
صفحه 44-57

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار