ارزیابی تأثیرات مؤلفه‌های فضا بر سازماندهی رفتار محیطی شهروندان در فضاهای ورودی شهرها (نمونۀ موردی: دروازه قرآن شیراز)

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکترای معماری، گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران.

2 کارشناس ارشد معماری منظر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

3 کارشناس ارشد معماری، گروه معماری، واحد استهبان، دانشگاه آزاد اسلامی، استهبان، ایران.

چکیده

فضاهای ورودی شهرها علاوه‌بر معرفی یک شهر و ایجاد اولین تصویر ذهنی مخاطبان از آن، به دلیل داشتن پتانسیل‌های مختلفی که باعث بروز فعالیت‌های متنوعی می‌شود، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند؛ به همین جهت یافتن مهمترین مؤلفه‌های تأثیرگذار در الگوهای رفتاری کاربران و همچنین راه‌حلی مناسب جهت معیارهای تأثیرگذار در طراحی فضاهای ورودی شهرها، یکی از مهمترین مسائلی است که امروزه طراحان شهری به دنبال آن هستند. درواقع سؤال اصلی پژوهش، دربارۀ نحوه و نوع ارتباط ابعاد مختلف ادراکی، کالبدی، اجتماعی و غیره در فضاهای ورودی شهر با شکل‌گیری الگوهای رفتاری است. در همین راستا دروازه قرآن شیراز به عنوان یکی از نمونه‌های شاخص که دارای مؤلفه‌های مختلف فضایی و ادراکی در ابعاد گوناگون و همچنین یک فضای شهری با سطح کنش‌گری بالا و فعالیت‌های متنوع است، انتخاب و مورد تحلیل جامع الگوهای رفتاری قرار گرفته است. روش تحقیق پیشِ رو از نوع ترکیبی کمی و کیفی است و براساس هدف از نوع ارزیابی خصوصیات فیزیکی، فرهنگی، هویتی و ادراکی است. مشاهده و تحلیل کیفی با استفاده از تکنیک‌های نقشه‌برداری رفتاری، پرسش‌نامه، مصاحبه و تحلیل عکس است. مهمترین مؤلفه‌های محیطی تأثیرگذار بر رفتار کاربران در فضاهای ورودی شهرها، براساس دیدگاه‌های نظریه‌پردازانی نظیر لنگ، بارکر و کانتر در سه دسته عوامل فیزیکی و کالبدی محیط، عوامل فرهنگی، هویتی، اجتماعی و عوامل روانی و ادراکی محیط تقسیم‌بندی شده است. نتایج نشان می‌دهد که مؤلفه‌های هویتی و کیفیت مطلوب بصری بیشترین نقش را در جذب کاربران به فضای ورودی شهرها داشته و کیفیت بصری مناظر و چشم‌اندازهای اطراف ارتباط مستقیمی با میزان حضورپذیری و آرامش فضایی دارد و میزان تأثیرگذاری این مؤلفه بیشتر از مؤلفه‌هایی نظیر حریم خصوصی و چیدمان فضایی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluating the Influence of Space Components on Organizing the Citizens’ Environmental Behavior at the City Entrance Spaces (Case Study: Quran Gate of Shiraz)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hossein Javanmardi 1
  • Khatereh Sajjadi 1
  • Ghazale Shabani 2
  • Marjan Doaee 3
1 Ph.D.Student, Depatment of Architecture, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran.
2 Master of Landscape Architecture, Tarbiat Modarres University, Tehran, Iran.
3 Master of Architecture, Depatment of Architecture, Estahban Branch, Islamic Azad University, Estahban, Iran.
چکیده [English]

Introducing the cities, the city entrance spaces offer the first mental image of the city to the observers. The city entrance spaces are of special importance due to their different potentials inducing various activities. Therefore, finding the most important influential components affecting the users’ behavioral patterns and devising a proper solution for finding the criteria affecting the city entrance space design is a prominent issue which urban designers study today.
The research question of this study endeavor to contemplate the formation of behavioral patterns based on the relationship between different perceptual, physical, social and etc. aspects of city entrance spaces. In this regard, Quran Gate of Shiraz, as a leading example having different spatial and perceptual components and as an urban space with high level of various activities, is selected and its behavioral patterns are comprehensively analyzed. This study adopts a combination of quantitative and qualitative research methods with a purpose of evaluating the physical, cultural, identifying and perceptual characteristics. In this study the qualitative observation and analysis are conducted using behavioral mapping techniques, questionnaires, interviews and photo analysis.
The most significant environmental components affecting the users’ behavior at the city entrance spaces, according to theorists such as Lang, Barker and Canter, are categorized into three groups: the physical factors, the cultural, social, identity factors, and finally psychological and perceptual factors. The results show that the components of identity and desirable visual quality have the greatest impact on attracting users to the city entrance spaces. Moreover, the visual quality of landscapes and the surrounding views is directly related to space presence and space. The influence of this component is greater than the effect of other components such as privacy and spatial layout.

کلیدواژه‌ها [English]

  • City Entrance Space
  • Space Components
  • Behavioral Patterns
  • Analysis
  • Perception of the Environment

مراجع

  • امامقلی، عقیل؛ آیوازیان سیمون؛ محمدی‌زاده، علی و اسلامی، غلامرضا. (1391). روانشناسی محیطی عرصۀ مشترک معماری و علوم رفتاری. علوم رفتاری، 4(14)، 23-43.
  • بحرینی، حسین. (1394). تحلیل فضاهای شهری در رابطه با الگوهای رفتاری استفاده‌کنندگان و ضوابطی برای طراحی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • پاک‌نژاد، نوید و لطیفی، غلامرضا. (1397). تبیین و ارزیابی تأثیرات مؤلفه‌های محیطی بر شکل‌گیری الگوهای رفتاری در فضاهای شهری. باغ نظر، 15(69)، 51-66.
  • جوهری، فرخنده؛ پورجعفر، محمدرضا؛ مثنوی، محمدرضا و رنجبر، احسان. (1391). ارزیابی فضاهای واسط در ورودی شهرها براساس معیارهای کیفیت. آرمانشهر، 5(9)، 187-199.
  • دلاکه، حسن؛ بهزادفر، مصطفی؛ قلعه نویی، محمود و بختیاری نصرآبادی، آمنه. (1396). بازشناسی الگوهای رفتاری در میدان انقلاب اصفهان. مطالعات محیطی هفت حصار، 6(21)، 95-111.
  • راپاپورت، آموس. (1384). معنی محیط ساخته‌شده رویکردی در ارتباط غیر کلامی (ترجمۀ فرح حبیب). تهران: انتشارات پردازش و برنامه‌ریزی.
  • رسول‌پور، هریژ؛ اعتصام، ایرج و طهماسبی، ارسلان. (1397). ارزیابی تأثیر مؤلفه‌های کیفیت محیطی بر الگوی رفتاری در فضاهای فیزیکی شهری (نمونه موردی خیابان ولی‌عصر (عج) تهران. مطالعات محیطی هفت حصار، 7(25)، 19-34.
  • زلفی گل، سجاد و کریمی مشاور، مهرداد. (1398). استخراج سـازوکـار ادراکــی قـرارگـاه‌هـای رفـتـاری در فضاهای شهری با استفاده از پایش مکانی، نمونه موردی: میدان آرامگاه بوعلی سینای همدان. مطالعات شهری، 8(30)،97-108.
  • شاهچراغی، آزاده و بندرآباد، علیرضا. (1396). محاط در محیط کاربرد روانشناسی محیطی در معماری و شهرسازی. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
  • شکیبامنش، امیر و حکیمی، یاسمین. (1396). بررسی تأثیر رؤیت‌پذیری فضای کالبدی بر رفتار عابران پیاده در میادین شهری با کمک تحلیل‌های مبتنی برآیزویست سه بعدی. مطالعات شهری، 7(25)، 101-115.
  • لطیفی، امین و سجادزاده، حسن. (1393). ارزیابی تأثیر مؤلفه‌های کیفیت محیطی بر الگوهای رفتاری در پارک‌های شهری. مطالعات شهری، 3(11)، 5-20.
  • لنگ،جان. (1395). آفرینش نظریۀ معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط (ترجمۀ علیرضا عینی فر). تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
  • مک اندرو، فرانسیس تی. (1387). روانشناسیمحیطی (ترجمۀ غلامرضا محمودی). تهران: انتشارات زرباف اصل.
  • مطلبی، قاسم. (1380). روان‌شناسی محیطی دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری. هنرهای زیبا، (10)، 52-67.
  • Abusafieh, Sh. & Razem, M. (2017). Human Behavior and Environmental Sustainability: Promoting a Pro-Environmental Behavior by Harnessing the Social, Psychological and Physical Influences of the Built Environment. E3S Web of Conferences, 23, 1-16.
  • Barker, R. (1968). Ecological Psychology: Concept and Method for Studying the Environment of Human Behavior. Standford: Ca, University press.
  • Canter, D. (1986). Putting Situations in Their Place Foundations for a Bridge Between Social and Environmetal Psychology. In A. Furnham (Ed.). Social Behavior in Context. London: Allyn & Bacon.
  • Gehl, J. (1987). Life between Buildings: Using Public Space. New York: Van Nostrand Reinhold Co.
  • Goffman, E. (1966). Behavior in Public Places: Notes on the Social Organization of Gatherings. New York: The Free Press.
  • Koffka, K. (1935). Principles of Gestalt Psychology. New York and London: Harcourt brace.
  • Lewin, K. (1944). Construct in Psychology and Psychological Ecology. University of Iowa Studies in Child welfare, 20, 1-29.
  • Mersal Mahmoud, A. (2018). The Impact of Built Environment on Human Behaviors. International Journal of Environmental Science and Sustainable Development, 3(1), 29-41.
  • Razavivand Fard, H. (2014). Evaluating Spatial Behavior in the Urban Public Space of Kadıköy Square. 2nd ICAUD International Conference in Architecture and Urban Design,Albania: Epoka University.
  • Scott, M. (2005). A Powerful Theory and a Paradox: Ecological Psychologists After Barker.Environment and Behavior, 37(3), 295-329.
  • Wicker, a. (1979). An Introduction to Ecological Psychology. London: Cambridge University Press.
  • Shakibamanesh, A. & Ghorbanifar, M. (2018). Effects of Urban Spatial Configurations and Physical Structures on Pedestrians' Perception of Subjective Duration. Interaction Design and Architecture(s), (36), 95-117.
منظر
دوره 12، شماره 52
مهر 1399
صفحه 46-57

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار