واکاوی معیارهای مطلوبیت در فضاهای جمعی اصفهان صفوی، نمونۀ موردی: فضاهای جمعی بافت تاریخی اصفهان

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معماری، دانشکدۀ هنر و معماری، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسالمی، تهران، ایران.

2 گروه هنر، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

فضاهای جمعی امروزه به مفری از زیست ماشینی، سرعت بالا و جهان مملو از کار و فعالیت شهرهای جهان بدل شده است. ظرفیت بالای این فضاها برای جذب شهروندان و گردشگران، افزایش سطح مشارکت و سرزندگی شهرها در کنار تأثیر بر بافت شهری پیرامونی در بسیاری از نمونه‌های موفق جهانی ثابت شده است، تا جایی که بسیاری از متخصصان، حرفه‌مندان و مدیران شهری در سال‌های اخیر به لزوم ساخت، بازآفرینی و تجهیز شهرهای ایران به این دسته از فضاها تأکید داشته‌اند.
پژوهش حاضر در تلاش بوده است تا با ارزیابی فضاهای جمعی موجود در بافت تاریخی اصفهان، به‌عنوان یکی از شهرهای تاریخی و کهن ایران در زمان رونق یکی از حکومت‌هایی که در شهرسازی اهتمام می‌ورزد، نقاط ضعف و قدرت این گونه فضاها را بررسی نماید.
در این پژوهش درگام نخست به تعریف فضای شهری، فضای عمومی، فضای جمعی، حضور این فضا در بافت تاریخی و تشریح فضاهای جمعی بافت اصفهان صفوی پرداخته شده است. پس از آن ابتدا با جمع‌بندی نظرات متخصصان در تعریف فضای جمعی، فضاهای‌جمعی شاخص اصفهان مورد ارزیابی قرار گرفته و در گام بعد از نخبگان این حوزه در تبیین مؤلفه‌های ارزیابی و برگزاری آزمون نظرسنجی کمک گرفته شد و میزان تفوق این فضاها مورد ارزیابی قرارگرفت تا درنهایت مدل دقیق‌تری از معیارهای مطلوبیت فضای جمعی بافت تاریخی پیشنهاد شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of Utility Criteria in Isfahan Safavid Social Spaces, Case Study: social Spaces of Isfahan Historical context

نویسندگان [English]

  • Babak Barkhordra 1
  • Leila Zare 1
  • Seyed Mostafa Mokhtabad 2
1 Faculty of Art and Architetcture, Islamic Azad University, West Tehran Branch, Tehran, Iran.
2 Faculty of Art and Architetcture, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Today, social spaces have become a Emancipation way from mechanical life, high speed, and Enormous potential for attracting citizen and tourists, to increase the level of participation and vitality of cities, along with their impact on the surrounding urban texture has been proven in many successful global examples, for this reason many urban professionals and managers in recent years have emphasized the necessity of building, recreate and equip Iranian cities with these types of spaces
The present study aimed to evaluate social spaces existing in the historical texture of Isfahan, as one of the ancient and historic cities of Iran, during the prosperity of one of the governments that focused on urban planning, and this paper also examines the weaknesses and strengths of these types of spaces.
In the first step in the present study, urban space, public space, and social space have been defined and the presence of these spaces in historical texture, and also social spaces of Isfahan in the Safavid era have been described. Then, based on experts’ opinions on the definition of social space, prominent social spaces of Isfahan have been evaluated. In the next step, elites of this field helped us explain the components of assessment and conduct a survey, and their consensus on the spaces was evaluated so that at the end, to develop a more accurate model of utility criteria of social spaces in historical textures can be proposed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Space
  • Public space
  • Social space
  • Historical Texture
  • Isfahan

مراجع

آتشین‌بار، محمد و متدین، حشمت‌اله. (۱۳۹۷). زوال بعد معنایی خیابان در ایران از دوران باستان تا امروز. باغ نظر، 15(67)، 71-80.
ابراهیمی، محمدحسن. (1388). میدان: فضاهای تعریف‌نشدۀ شهر‌های ایرانی. هویت شهر،3(4)، 107-120.
الاصفهانی، حمزه بن حسن. (1367). تاریخ پیامبران و شاهان (ترجمۀ حسن انوشه). تهران: امیرکبیر.
پاکزاد، جهانشاه. (1376). طراحی شهری چیست؟، آبادی، (25)، 30-36.
حامی، احمد. (1372). آبیابی و آبرسانی. تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
حبیبی، کیومرث؛ پوراحمد، احمد؛ مشکینی، ابوالفضل. (1386). بهسازی و نوسازی بافت‌های کهن شهری. تهران: انتخاب.
حبیبی، محسن. (1387) مکتب شهرسازی اصفهان. هنرهای زیبا، (31)، 23-33.
رنجبر، احسان؛ آزرم، زهرا؛ کازنواس، میکل مارتی. (1398). کندوکاوی در ماهیت دگرگونی فضاهای شهری در شهرهای تاریخی ایران، مورد مطالعه: شهر اصفهان. باغ نظر، 16(73)، 29-40.
سلطان‌زاده، حسین. (1372). فضاهای شهری در بافت تاریخی ایران. تهران: نشر دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
شجاعی، دلارام و پرتویی، پروین. (1394). عوامل مؤثر بر ایجاد و ارتقای اجتماع‌پذیری در فضاهای عمومی با مقیاس‌های مختلف شهر تهران، نمونۀ موردی: فضاهای عمومی دو محله و یک ناحیه در منطقۀ 7 تهران. باغ نظر، 12(34)، 93-108.
شفقی، سیروس. (1385). بازار بزرگ اصفهان. اصفهان؛ سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان.
شفقی، سیروس. (1378). نقش بازار در ساختار فضایی شهرهای اسلامی. تحقیقات جغرافیایی، (52-53)، 63-78.
شفقی، سیروس. (1379). اصول شهرسازی اصفهان عصر صفوی. فرهنگ اصفهان، (15)، 35-51.
شماعی، علی و پوراحمد، احمد. (1384). بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا. تهران: دانشگاه تهران.
شهابی‌نژاد، علی و امین‌زاده، بهناز. (1391). منظر ورودی میدان نقش جهان اصفهان: ارزش‌ها و مسئله‌ها. هنرهای زیبا، 1(17)، 27-38.
شیخی، محمد. (1380). برنامه‌ریزی منطقه‌ای در ایران (1368-1380) ضرورت‌ها، گرایش‌ها و چالش‌ها. مدیریت شهری، (6)، 18-25.
صارمی، حمیدرضا و علی اصل، شفیقه. (1395). زندگی انسانی ایرانی در فضای معماری معاصر. تهران: اندیشۀ طلایی.
عندلیب، علیرضا. (1389). فضاهای عمومی شهر. محیط، منظر، شهر، معماری، (7)، 18-19.
فلامکی، محمدمنصور. (1371). شکل‌گیری معماری در تجارب ایران و غرب. تهران: فضا.
قاسمی، علی. (1397). نظام محله در اصفهان عصر صفوی. مطالعات عمران شهری، 2(5)، 105-119.
محمودی، محمود و چلگوانی، یونس. (1392). ارزیابی مؤلفه‌های کیفیت فضای شهری بر میزان مطلوبیت مسیرهای پیاده گردشگری، موردپژوهی :اولویت‌بندی مسیرهای گردشگری پیاده در شهر اصفهان. نشریۀ معماری و شهرسازی ایران، (5)، 15-32.
مشهدی‌زاده دهاقانی، ناصر. (1390). تحلیلی از ویژگی‌های برنامه‌ریزی شهری در ایران. تهران: دانشگاه علم و صنعت ایران.
منصوری، سیدامیر. (9 خرداد 1380). فضای جمعی و حیات مدنی. حیات نو.
منصوری، سیدامیر. (1395). مبانی نظری و حکمت در منظر، جزوۀ درسی منتشرنشده، گروه معماری منظر، دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
نفیسی، علی‌اکبر (1355). فرهنگ ناظم‌ الاطباء (ج. 1). تهران: خیام
هیلن‌براند، روبرت. (1387). معماری اسلامی (ترجمۀ باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی). تهران: روزنه.
Brown, A. (2006). Contested Space: Street Trading, Public Space, and Livelihoods in Developing Cities. Rugby: ITDG Publishing.
Brun, C. (1817). Voyages de Corneille Le Brun Par la Moscovie en Perse. Amsterdam: Freres Wetstein.
Carr, S., Francis, M., Rivlin, L. G & Stone, A. M. (1992). Public Space. Cambridge: Cambridge University Press.
ETC Institute (2009). Importance-satisfaction analysis. In Importance-Satisfaction Analysis Blue Springs, MO, Blue Springs Direction Finder Survey; Final Report (35-50).
Gehl, J. (1987). Life between Buildings: Using Public Space. New York: Van Nostrand Reinhold.
Gehl, J. (2011). Public Spaces, Public Life. Copenhagen: Danish Architectural.
Magalhaes, C. & Trigo, S. (2017). Contracting out publicness: The private management of the urban public realm and its implications, Progress in Planning, (115), 1-28.
Mehta, V. (2014). Evaluating Public Space. Urban Design, 1(19), 5-23.
Morris, K. J. (2008). Sartre. Oxford: Blackwell.
Oldenburg. R. (1999). The Great Good Place: Cafes, Coffee Shops, Bookstores, Bars, Hair Salons and Other Hangouts at the Heart of a Community. New York: Taylor and Francis.
Oldenburg, R. (2001). Celebrating the Third Place: Inspiring Stories about the “Great Good Places” at the Heart Of Our Communities. Boston: Da Capo Press.
Proshansky, H. M., Fabian, A. K., & Kaminoff, R. (1983). Place-identity: Physical world socialization of the self. Environmental Psychology, 3(1), 57–83.
Reilly, C. J. & Renski, H. (2008). Place and prosperity: quality of place as an economic driver. Main Policy Review, 1(17), 11-25.
Tibbaldes, F. (1992). Making People-Friendly Towns: Improving the Public Environment in Towns and Cities. Harlow: Longman Group.
منظر
دوره 12، شماره 50
فروردین 1399
صفحه 16-27

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار