روایت منظرین سقاخانه در شهر ایرانی

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علم و هنر، دانشکدۀ علوم انسانی، گروه مدیریت، یزد، ایران.

2 دکتری مدیریت گردشگری، جهاد دانشگاهی، تهران، ایران.

چکیده

در معماری بومی ایران، عناصر صوری متعددی به‌چشم می‌خورد که با مطالعۀ جنبه‌های دیگر نشان می‌دهد تنها جهت یک کارکرد خاص بنا نشده‌اند.سقاخانه‌ها از جملۀ این عناصر هستند. سقاخانه‌ها در ایران و در شهرهای این سرزمین، به تعداد بسیار دیده می‌شوند و بعضی از آنها، اثری بسیار زیبا هستند و از لحاظ معماری منحصربه‌فردشان، بسیار مورد توجه قرار می‌گیرند. نمادها، آداب و رسوم، اعتقادات و باورهای مربوط به سقاخانه‌ها در برگیرندۀ فرهنگ ویژۀ سقاخانه‌ای است. از طرفی این بنا تحت تأثیر فرهنگ و اعتقادات مردم جامعه، دارای کارکردهای مختلفی در سطح جامعه شده‌اند. روایت منظرین سقاخانه‌ها با هدف بازتعریف هویت و معنای عمیق این عناصر در سطح جامعه انجام شده است. به این منظور، مطالعات اسنادی با استفاده از منابع عملی صورت پذیرفته و علاوه بر بررسی ریشه‌های پیدایش سقاخانه، به کارکردهای مختلف آن در جامعۀ ایرانی نیز توجه شده است. چهار دسته کارکردهای مذهبی، فرهنگی، اجتماعی، هنری از جمله کارکردهایی هستند که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته‌ و از جنبه‌های مختلف به آنها نگریسته شده است. این کارکردها خود به دسته‌های جزئی‌تر تقسیم می‌شوند که معرف هویت سقاخانه در طول تاریخ و بیانگر نحوۀ تعامل جامعه با این عنصر مهم معماری در شهر ایرانی-اسلامی هستند. با توجه به این هویت‌ها، این مکان خاص با توجه به تمایز و انحصاری که به لحاظ معنایی داراست، می‌تواند به‌عنوان جاذبه‌ای منحصربه‌فرد در گردشگری فرهنگی مذهبی مورد توجه قرار گیرد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Narrative of Saqqakhaneh Landscapes in the Iranian City

نویسندگان [English]

  • Saeedeh Derakhsh 1
  • Mehdi Basouli 2
1 University of Science and Arts, Faculty of Humanities, Department of Management, Yazd, Iran.
2 Ph.D. in Tourism Management, ACECR, Tehran, Iran.
چکیده [English]

n the vernacular architecture of Iran, there are numerous formal elements by studying other aspects show how they were not constructed only for a particular function. Saqqakhaneh are considered as many in Iran and in the cities of this land.Some of them are very beautiful works and very unique in terms of their architecture and it is significant to be noted. Symbols, customs, beliefs and faiths are related to Saqqakhaneh including the special culture of Saqqakhaneh. In contrast, under the influence of the culture and beliefs of the community, this building has various functions at the community level. The narrative of the Saqakhane’s landscapes is aimed at redefining the identity and deep meaning of these elements at the community level. For this purpose, the method used in this research is documentary studies using practical sources. In this study, in addition to examining the origins of Saqqakhaneh, its various functions in Iranian community have been regarded. Four categories of religious, cultural, social and artistic functions are among the functions that have been studied in this study and have been viewed from different perspectives. These functions are divided into more detailed categories that represent the identity of Saqqakhaneh throughout history and express how community interacts with this significant element of architecture in the Islamic Iranian city. Due to these identities, this particular place can be regarded as a unique attraction in religious cultural tourism because of its semantic distinction and exclusivity.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saqqakhaneh
  • Landscape
  • Urban tourism
  • Function
  • Iran
ابراهیمی، شهناز. (1385). سقاخانه‌های تهران. فرهنگ مردم ایران، (7 و 8)، 39-56.
احمدی ملکی، رحمان. (1377). سقاخانه‌های قدیمی تهران. وقف میراث جاویدان، (23 و 24)، 84-89.
اسدی کیارس، داریوش. (1387). نقاشی: تندیس نصرت رحمانی [یک یادآوری برای: حسین زنده‌رودی و نقاشان سقاخانه]. تندیس، (141)، 6-7.
اطیابی، اعظم. (1383). سقاخانه‌های اصفهان. فرهنگ مردم، (10)، 55-61.
اعتمادی، احسان. (1377). سقاخانه. مطالعات هنرهای تجسمی، (3)، 29-40.
افضل طوسی، عفت‌السادات و مانی، نسیم. (1392). سنگاب‌های اصفهان، هنر قدسی شیعه. باغ نظر، 10(27)، 49-60.
امین‌زاده، بهناز. (1389). زیبایی و هویت مکان. هویت شهر، (7)4، 3-14.
باصولی، مهدی. (1397). نگاه منظرین به حمام عمومی، عناصر و کارکردهای آن. منظر، 10(45)، 34-43.
بنیادلو، نادیا. (1381). سقاخانه‌های تهران. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.
بهمن‌یار، هاشم و طالبی، مهناز. (1394). نقش سقاخانه‌ها در هویت‌بخشی اسلامی به فضاهای شهری ایران با تجلی فرهنگ عاشورایی. همایش ملی معماری و شهرسازی هویت گرا، مشهد، ایران.
جعفرنژاد، سیدرضا و جعفرنژاد، سیدحسین. (1396). نقش آیکون‌گرافی در تکایا و سقانفار (سقاخانه) مازندران. تحقیقات جدید در علوم انسانی، 3(25)، 87-109.
دادمهر، منصور. (1378). پژوهشی دربارۀ سقاخانه‌ها و سنگاب‌های اصفهان. اصفهان: انتشارات گل‌ها.
زارعی، صفیه و گلزاریان، مهسا. (1391). مفاهیم موجود در معماری سقاخانه با تأثیرپذیری از مکتب شیعه. اولین همایش ملی اندیشه‌ها و فن‌آوری های نو در معماری، تبریز، ایران.
زارعی، محمد ابراهیم و حبیبی، حسین. (1392). سقاخانه و سیر اندیشۀ ایرانیان در پس‌زمینۀ این نوع بنا؛ مطالعۀ موردی: سقاخانۀ ارباب میرزای شهرکرد. پژوهش‌های باستان شناسی ایرانیان، 3(4)، 37-56.
ستاری‌فرد، شهرام. (1392). سقاخانه‌ها؛ بیانی از هویت اسلامی شهرهای ایرانی. همایش معماری و توسعۀ پایدار، بوکان، ایران.
شهری‌، جعفر. (1357). گوشه‌ای از تاریخ اجتماعی تهران قدیم. تهران: امیرکبیر.
شیخ مهدی، علی و قمی، مصطفی. (1390). پست‌مدرنیسم در مکتب سقاخانه: آمیختگی سنت و مدرنیسم. کتاب ماه هنر، (151)، 120-127.
صفری، محمد و دقیقی، غزال. (1395). بررسی جنبه‌های نمادین آب در اسلام. سومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی، برلین، آلمان.
عناصری، جابر. (1382). سلطان کربلا: شرح واقعۀ عاشورا و آئئین‌های سوگواری اباعبدالله الحسین(ع). تهران: انتشارات زرین و سیمین.
عناصری، جابر. (1383). تأثیر تشیع بر ابنیه، اماکن و زیارتگاه‌های مذهبی ایران. شیعه‌شناسی، 2(7)، 121-146.
فره‌وشی، بهرام. (1370). ایرانویچ. تهران: دانشگاه تهران.
قابلی، حمیده. (1390). بررسی معماری سقاخانه‌ها از دیدگاه کهن‌الگوها. اولین همایش معماری و شهرسازی اسلامی، تبریز، دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
کیانی، محمد یوسف. (1379). معماری ایران دورۀ اسلامی. تهران: سمت.
م. ن. (1369). تاریخچۀ وهابیت و زمینه‌های رشد وهابیگری، درس‌هایی از مکتب اسلام. فلسفه، کلام و عرفان، 30(11)، 19-22.
مستوفی، عبدالله. (1360). شرح زندگانی من. تهران: انتشارات زوار.
ملکی، حسین. (1370). تهران در گذرگاه تاریخ ایران. تهران: انتشارات اشاره.
منصوری، سیدامیر و شفیعا، سعید. (1398). آشنایی با منظر (گردشگری منظر). تهران: مهکامه.
منصوری، سیدامیر. (1383). درآمدی بر شناخت معماری منظر. باغ نظر، 1(2)، 69-78.
نجمی، ناصر. (1362). ایران قدیم و تهران قدیم. تهران: جانزاده.
نوربرگ شولتز، کریستیان. (1382). معماری: معنا و مکان (ترجمۀ ویدا نوروز برازجانی). تهران: انتشارات جان جهان.
نونش، خوائو. (1392). منظر، زمینة ادراک تحول. منظر، 5(23)، 50-52.
هاشمی، زهره و جعفری، علی‌اکبر. (1395). سقاخانه‌سازی و تجلی هنر شعرنویسی بر آن، هنری فراموش‌شده. نخستین همایش بین المللی هنر و صناعات در فرهنگ و تمدن ایرانی-اسلامی با تأکید بر هنرهای رو به فراموشی، اصفهان، ایران.
وحدت، سلمان؛ کریمی مشاور، مهرداد و بخشی بالکانو، عادل. (1394). تحلیل فضایی-مکانی عوامل مؤثر در ایجاد معنای مکان از دیدگاه کاربران و شهرسازان، نمونه موردی: شهر ارومیه. آمایش جغزافیایی فضا، 7(26)، 129-143.
یاراحمدی، مهدی. (1389). قتل ایمبری کنسولیار آمریکا در سقاخانۀ تهران و پیامدهای آن بر صحنۀ سیاست داخلی و خارجی ایران. حافظ، (72)، 16-21.
یاوری، احمدرضا. (1359). شناختی از کشاورزان سنتی ایران. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
 
Safadi,Y. H. (1978). Calligraphi Islamic. London: Thames and Husdon.