رودخانه‌های شهری و تفکر تاب‌آوری در برابر آشوب سیل، برنامه‌ریزی تاب‌آور رودخانۀ کن

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران، ایران.

2 دانشگاه بین‌المللی امام خمینی، قزوین، ایران.

3 پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

تاب‌آوری به عنوان یک رویکرد نو در مواجهه با آشوب‌های محیطی در دهه‌های اخیر مورد توجه معماران منظر قرار گرفته است. این رویکرد که جایگزین مناسبی برای رویکردهای صلب و مهندسی تلقی میشود، در پروژه‌ها و طرح‌های گوناگون منظر در سراسر جهان مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.
رود کن به عنوان اصلی‌ترین رود شهری تهران، با وجود زیرساخت‌های مهار و کنترل سیل، همچنان در برابر این آشوب آسیب‌پذیر است. رویکردهای صلب و تک‌بعدی برای کنترل سیلاب، نه تنها آشوب سیل را کنترل نکرده، بلکه زیرساخت‌های اکولوژیکی و ساختاری آن را نابود ساخته است. در این راستا، این پژوهش در پی یافتن راه‌حل و پاسخی برای این سؤال است که رویکرد تاب‌آوری محیطی چگونه و تا چه میزان بر مدیریت آشوب سیل در رودخانه‌های شهری تأثیر‌گذار است؟ این نوشتار مشخصاً به نقش و تأثیر احتمالی استفاده از این تفکر در ساماندهی رودخانۀ کن تهران، در برابر سیلاب می‌پردازد. بر این اساس، این پژوهش با بررسی چهار پروژۀ موفق دنیا، اصول و راهکارهای تاب‌آوری در برابر سیلاب رودخانه‌ای را استخراج کرده و بر اساس این اصول و راهکارها، برنامه‌ریزی و راه‌حل‌هایی برای این رود آشوبناک ارائه داده است. زمان، آزمودن، آستانه، یادگیری و تنوع به عنوان اصول تاب‌آوری و صفه‌سازی در کران رود؛ و تالاب به عنوان راهکار برای مواجهه با مسئلۀ رود کن از این چهار پروژه استخراج شده‌اند. علاوه بر آن، به دلیل درگیر بودن رشته‌های مختلف در این موضوع نیاز به تعامل چندرشته‌ای و برنامه‌ریزی با دربرگیری رشته‌های مختلف است؛ در نتیجه، این اصول و راهکارها، برنامه‌ریزی و ساماندهی منظر رود کن را به سوی یک برنامۀ جامع و چندرشته‌ای سوق می‌دهند. به عبارتی دیگر، برنامه‌ریزی رود کن نیاز به یک رویکرد چندرشته‌ای با تأکید بر مسائل منظر و اکولوژیک دارد. این برنامه‌ریزی جامع و چندرشته‌ای که مبتنی بر تفکرات تاب‌آوری در برابر سیل است، می‌تواند به عنوان الگویی برای رودهای شهری دیگر که در برابر آشوب سیل آسیب‌پذیر هستند، قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Urban Rivers and Resilience Thinking in the Face of Flood Disturbance, The Resilience Planning of the Kan River

نویسندگان [English]

  • Farshad Bahrami 1
  • Ayda Alehashemi 2
  • Heshmatollah Motedayen 3
1 University of Tehran, Iran.
2 Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran.
3 College of Fine Art, University of Tehran, Iran.
چکیده [English]

Resilience, a new approach to environmental disturbances, has attracted the attention of landscape architects in recent decades. This approach is an appropriate alternative to rigorous engineering approaches and has been extensively used in different landscape projects around the world.
The Kan river, the main river of Tehran, is still vulnerable to flood disturbance even though its infrastructures have been improved to control the flood. Rigid and one-dimensional approaches to flood control not only has failed to control flooding but also destroyed the ecological and structural infrastructures of rivers. This paper seeks to investigate how the environmental resilience approach can affect flood management in urban rivers. It mainly focuses on the role of resilience thinking and its potential contribution to the regularization of the Kan river in response to flood disturbance. To this purpose, in this paper, four successful projects in the world were examined to extract the principles and strategies of resilience in the face of the river flooding. Planning and strategies were proposed based on these principles and guidelines for this chaotic river. Time, trial, threshold, learning, and diversity as the principles and cut and fill as well as wetlands as the strategies were extracted from the projects to address the disturbance of the river. As a variety of disciplines play a key role in flood control, the necessity for multidisciplinary integrated approach and planning is much felt. The integration of principles and strategies, planning, and organization of the landscape lead to a comprehensive and multidisciplinary program. In other words, the Kan river planning management requires a multidisciplinary approach which addresses landscape and ecological issues. This comprehensive and multidisciplinary planning based on flood resilience can serve as a model for other urban rivers that are vulnerable to flood disturbance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Flood
  • river management
  • resilience
  • Kan river
  • landscape architecture

مراجع

• آل هاشمی آیدا و شهسوارگر، مولود. (1392). ارزیابی رویکرد طراحی در بوستان نهج البلاغه و جوانمردان. مجلۀ منظر، 5 (24): 44-47.
• آل‌هاشمی، آیدا، باقری، یوسف و اخوان، عرفان. (1394). هویت طبیعی یا تحمیلی؟ بوستان جوانمردان، منظره‌سازی در درۀ کن. مجلۀ منظر، 7 (31)، 94-103.
• کریمی مشاور، مهرداد. (1392). توان رود دره‌ها در توسعه شهر. مجلۀ منظر، 5 (22): 52-55.
• بهرامی، فرشاد. (1397). درۀ درکه، به مثابۀ شارباغ ایرانی. مجلۀ منظر، 10 (43): 34-41.
• خبرگزاری فارس. (1394). گزارش فارس از سیلاب شب گذشته کن و سولقان. قابل دسترس در: https://www.farsnews.com/ news/13940429000144. (تاریخ‌ دسترسی: 17/2/1398).
• خبرگزاری مشرق. (1394). آمار سیلاب تهران از سال 1333 تاکنون. قابل دسترس در: https://www. mshrgh.ir/476461. (تاریخ دسترسی: 17/2/1398).
• قهرودی تالی، منیژه، مجیدی هروی، آنیتا و اسماعیل عبدلی. (1395). آسیب پذیری ناشی از سیلاب شهری (مطالعه موردی: تهران، درکه تا کن). جغرافیا و مخاطرات محیطی. 17 (4)، 21-35.
• مؤسسۀ تحقیقات آب. (1383). گزارشات میزان آب و ِدبی رود کن. تهران: وزارت نیرو.

• Adger, W. N. (2000). Social and ecological resilience: are they related?. Progress in Human Geography, 24(3): 347-364.
• Bell, S. (2012). Landscape: Pattern, Perception and Process. 2nd edition, London: Routledge.
• Berkes, F., Colding, J. 7 Folke, C. (2003). Navigating social–ecological systems: building resilience for complexity and change. UK: Cambridge University Press, Cambridge.
• Folke, C. (2016). Resilience (Republished). Ecology and Society, 21 (4): 44.
• Godschalk, D. R. (2003). Urban Hazard Mitigation: Creating Resilient Cities. Natural Hazards Review, 4(3): 136-143.
• Girot, C. (2013). The Elegance of Topology. In Girot, C. Freytag, A. Kirchengast, A. and Richter, D. (Ed.), Topology: topical thoughts on the contemporary landscape (pp. 79-116). Berlin: Jovis Verlag.
• Green, C. (2010). Towards sustainable flood risk management. International Journal of Disaster Risk Science, 1 (1): 33-43.
• Gunderson, L. H., & Holling, C. S. (2002). Panarchy: understanding transformations in human and natural systems. Washington D.C.: Island Press.
• Gurnell, A. (2014). Plants as river system engineers. Earth Surface Processes and Landforms, 39 (1): 4-25.
• Holling, C. S. (1973). Resilience and Stability of Ecological Systems. Annual Review of Ecology and Systematics, 4 (1): 1-23.
• Hollnagel, E., Woods, D. D. & Leveson, N. (eds), (2007). Resilience engineering: Concepts and precepts. UK: Ashgate Publishing, Ltd.
• Hollnagel, E. (2011). Prologue: the scope of resilience engineering. In: Hollnagel, E., Dédale, J.P., Woods, D., Wreathall, J. (eds.), Resilience Engineering in Practice: A Guidebook. Ashgate, Surrey.
• Langridge, R., Christian-Smith, J. & Lohse, K. A. (2006). Access and resilience: analyzing the construction of social resilience to the threat of water scarcity. Ecology and Society, 11 (2): 18.
• Liao, K. H. (2014). From flood control to flood adaptation: a case study on the Lower Green River Valley and the City of Kent in King County, Washington. Natural Hazards, 71 (1): 723-750.
• Liao, K. H., Le, T. A., & Van Nguyen, K. (2016). Urban design principles for flood resilience: Learning from the ecological wisdom of living with floods in the Vietnamese Mekong Delta. Landscape and urban planning, 155: 69-78.
• Ludwig, D., Walker, B. & Holling, C. S. (1997). Sustainability, stability, and resilience. Conservation ecology, 1 (1): 7.
• Margolis, L., & Chaouni, A. (2014). Out of Water-Design Solutions for Arid Regions. Boston: Birkhäuser.
• Meerow, S., Newell, J. P. & Stults, M. (2016). Defining urban resilience: A review. Landscape and urban planning, 147: 38-49.
• Moosavi, S., Grose, M. & Walliss, J. (2015). Performative Design for Restoration of Dryland Rivers. Paper presented at the History of the Future: 52nd World Congress of the International Federation of Landscape Architects. Saint-Petersburg, Russia: Polytechnic University Publishing House.
• Moosavi, S. (2018). Time, trial and thresholds: unfolding the iterative nature of design in a dryland river rehabilitation. Journal of Landscape Architecture, 13 (1): 22-35.
• Postel, S. & Richter, B. (2012). Rivers for life: managing water for people and nature. Island Press. Island Press, Washington D.C., U.S.A.
• Renault, P. (2018). Restoration Plan for the Kan River in Tehran. (PP: 137-142). Paper presented at the International Workshop Water and City Hydraulic Systems and Urban Structures, Yazd, Iran.
• Rutter, M. (1993). Resilience: Some conceptual considerations. Journal of Adolescent Health, 14 (8): 626-631.
• Sasaki, T., Furukawa, T., Iwasaki, Y., Seto, M. & Mori, A. S. (2015). Perspectives for ecosystem management based on ecosystem resilience and ecological thresholds against multiple and stochastic disturbances. Ecological Indicators, 57: 395-408.
• Tockner, K., Bunn, S. E., Gordon, C., Naiman, R. J., Quinn, G. P. & Stanford, J. A. (2008). Flood Plains: Critically Threatened Ecosystems. In Polunin NVC (ed) Aquatic ecosystems. (pp: 45–61). UK: Cambridge University Press.
• Tusaie, K. & Dyer, J. (2004). Resilience: A historical review of the construct. Holistic nursing practice, 18 (1): 3-8.
• Walker, B., Holling, C. S., Carpenter, S. R., & Kinzig, A. (2004). Resilience, adaptability and transformability in social–ecological systems. Ecology and Society, 9 (2): 5.
• Yu, K. (2015). A resilient landscape. Topos, 90: 84-89.
• Yu, K. (2017). A Resilient Landscape: Yanweizhou Park in Jinhua City. available from: https://www.turenscape.com/en/project/detail/4644.html. (accessed May 2019).
• Yu, K. (2018). The Yiwu Riverside Green. available from: https://www.turenscape.com/en/project/detail/4653.html. (accessed May 2019).
• Zevenbergen, C. (2016). Flood Resilience. In IRGC resource guide on resilience . Lausanne: EPFL International Risk Governance Center (IRGC).
منظر
دوره 11، شماره 47
تیر 1398
صفحه 60-73

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار