پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظرمنظر2008-74461120091101-معماری آب23207FAسید امیر منصوریاستادیار دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران0000-0002-2865-6859Journal Article20111113--پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظرمنظر2008-74461120091101Newsخبر45208FAمریم دبیریکارشناس ارشد معماری منظرمحمدحسین عسکرزادهکارشناس ارشد معماری منظرسوده حکمتکارشناس ارشد معماریJournal Article20111113--پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظرمنظر2008-74461120091101-نظرگاه67209FAJournal Article20111113--پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظرمنظر2008-74461120091101-باغ های سمرقند1013210FAوحید حیدر نتاجJournal Article20111113-باغ های ایرانی به عنوان یکی از قدیمی ترین تجربه های منظرسازی؛ نیازمند نگرشی مجدد در شناسایی سرچشمه های الهام و الگوهای شکل یابی است. درباره عوامل شکل گیری باغ ایرانی نقطه نظرهاى متفاوتی وجود دارد، شناخت بیشتر این عوامل نیاز به مطالعه بر روی شیوه های سرزمینی این اثر دارد. در نوشته حاضر با غهای سمرقند به عنوان یکی از شیوه های سرزمینی که تأثیر به سزایی در شکل با غهای ایرانی پس از خود داشته است، مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد. باغ های دوره تیموری و به ویژه باغ هایی که تیمور در سمرقند ایجاد کرد، از این رو داراى اهمیت است که حلقه واسطی بین باغ های پیش و باغ های پس از خود است. تأثیرپذیری این باغ ها از باغ های پیش از اسلام و اوایل اسلام و تأثیر آن در باغ سازی کشورهای همسایه ایران مانند افغانستان و هندوستان و حتى باغ هاى دوره صفوى، نمی شود انکار کرد.پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظرمنظر2008-74461120091101-آیا کلیسای سنت استپانوس در ارتباط با ادیان کهن ایرانی است؟1417211FAگلناز کشاورزJournal Article20111113-اماکن مقدس و عبادتگاه هاى بسیارى در ایران وجود دارند. در این بین تعداد بسیار زیادى از این عبادتگاه ها به غیر از ارتباط با ادیان فعلیشان در گذشته هاى دور یا نزدیک در ارتباط با ادیان کهن ایرانى بوده اند. کلیساى سنت استپانوس نیز یکی از این بناها است. در استان هاى آذربایجان شرقى و غربى به دلیل وجود تعداد زیاد ارامنه از زمان هاى دور، کلیساهاى قدیمى بسیارى وجود دارد. از میان آن ها افزون بر کلیساى "سنت استپانوس"، مى توان به "قره کلیسا" و کلیساى "زور زور" (باران) اشاره کرد.پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظرمنظر2008-74461120091101-سخن نهاد2021212FAعلیرضا عندلیبJournal Article20111113--پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظرمنظر2008-74461120091101-پایان نگرش جزیره ای در برنامه ریزی شهری2222213FAJournal Article20111113--پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظرمنظر2008-74461120091101-طرح جامع ابزار و اهرمی قوی در تحقق برنامه توسعه شهری2323214FAغلامرضا کاظمیانJournal Article20111113--پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظرمنظر2008-74461120091101-سند راهبردی طرح جامع هدیه ای بزرگ برای توسعه شهر تهران2424215FAJournal Article20111113--پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظرمنظر2008-74461120091101-نهاد برنامه ریزی توسعه شهری تهران : گذشته، حال و آینده2325216FAعلیرضا عندلیبJournal Article20111113-اصولاً انجام هیچ کاری بدون برنامهریزی، به درستی صورت نمیپذیرد. مدیریت کلانشهر تهران به عنوان پایتخت کشور بزرگی چون ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و نیازمند برنامهای هوشمند و کاراست. مدیریت توسعه شهر به عنوان زیرمجموعهای از مدیریت کلانشهر تهران نیازمند چنین برنامهای است، چرا که از یکسو عوامل و نیروهای گوناگونی بر آن تأثیرگذارند و از سوی دیگر، نیروهای مختلفی نیز از آن شکل گرفته و یا تأثیر میپذیرند. هماهنگی، تلفیق، یکپارچهسازی اهداف، راهبردها، سیاستها، آرزوها و توان نیروها و عوامل ذینفع و ذینفوذ، کاری بس پیچیده و نیازمند اندیشههای قوی، راهکارهای متقن و سازمانی توانمند و در عین حال اندیشمند است.
استقرار نهادهای حکومتی و ساختمانهای دولتی در شهر تهران به همراه نمایندگیهای سیاسی دیگر کشورهای جهان و دفاتر شرکتها و سازمانهای بخش خصوصی، انبوهی از فعالیتها و گسترهای از منافع و قلمروها را در کنار یکدیگر قرار داده است. همین امر باعث میشود رقابت شدیدی برای کسب حداکثر منافع و قلمروها صورت پذیرد. در این میان، به سازمان یا نهادی نیاز است که در میان انبوه سازمانها و نهادها و رقابتهای ایشان بر سر منافع میانجگری نماید، اندیشه برتر و راهکار بهینه را برگزیند و تعادل لازم میان تقاضا و رقابت را برقرار سازد تا حرکت به سوی توسعه شهری با چالشهای کمتری مواجه گردد و اقدامات بر اساس برنامهریزیهای از پیشتعیینشده صورت پذیرد.
تهران، به عنوان پایتخت کشور بزرگ ایران و به عنوان الگویی برای توسعه سایر شهرهای کشور، برای دستیابی به نیازها و همچنین تحقق چشماندازهای کلان خود نیازمند ساختاری توانمند است که بتواند هماهنگی میان نهادهای دخیل در این امر و تلفیق برنامههای مختلف برای توسعه یکپارچه شهر را به وجود آورد. گرچه نیاز به وجود چنین ساختاری که در حقیقت میتواند همواره نقش کلیدی در برآورده ساختن نیازهای شهر تهران داشته باشد همواره مطرح بوده، و در دورههای مختلف تاریخی نیز مباحث مختلفی توسط مسئولان، صاحبنظران و اندیشمندان در راستای تشکیل چنین نهادی ارائه شده است، اما تا پیش از تهیه طرح جامع جدید تهران هرگز این امر به سرانجام نرسیده است.
بدین ترتیب، با عدم تشکیل نهاد در حالیکه نیاز به اسناد به هنگام برای هدایت توسعه شهری در مقاطع مختلف زمانی به شدت حس میگردید، اما نهادی که بتواند این اسناد را تهیه نماید، آن را به مرحله اجرا بگذارد و بر انجام آن نیز نظارت داشته باشد، در عمل هرگز به منصه ظهور نرسیده بود.
با امضاء توافقنامه دو جانبه وزیر مسکن و شهرسازی و شهردار وقت تهران مبنی بر ایجاد نهادی جهت تهیه همزمان طرحهای توسعه شهری تهران و راهبری آنها در سال 1382 گامی ابتدایی در جهت رفع این کمبود از طریق ایجاد سازمانی میانبخشی برای حل معضلات اساسی برنامهریزی در تهران برداشته شد. این تجربه در طول زمان اندک و فعالیت خویش با فرصتها و چالشهای متعددی روبرو بوده است.
نوشتار حاضر تلاش مینماید فرآیند شکلگیری نهاد از ابتدا تا امروز را بررسی نموده و با استفاده از شناخت فرصتها و تهدیدهای پیشرو، آینده نهاد را ترسیم نماید. همچنین سعی شده است، با بررسی خلأ ناشی از عدم وجود نهاد در طول دورههای مختلف برنامهریزی و تهیه طرحهای مختلف برای تهران، ضرورت تشکیل نهاد مورد بررسی قرار بگیرد و در ادامه ضمن بیان دامنه وظایف و فعالیت های نهاد با اشاره به رخدادهای مختلف در مراحل تکامل تدریجی آن تا به امروز، چشمانداز آتی نهاد به منظور حرکت به سوی توسعه شهری پایدار معرفی گردد.
بررسی موارد فوق در چهار بخش کلان به شرح زیر صورت پذیرفته است: در بخش اول، طرح مسئله و ضرورت تشکیل نهاد مورد بررسی قرار میگیرد. در بخش دوم، پیشینه نهاد و مراحل شکلگیری و تأسیس آن از آغاز تا به امروز و چگونگی شروع دور جدید فعالیت نهاد و آسیب شناسی عدم شکل گیری بنیادی آن در گذشته مرور میشود. سپس در بخش سوم، جایگاه نهاد در فرایند تحقق سند طرح جامع شهر تهران و اقدامات صورت گرفته در این زمینه مورد بررسی قرار میگیرد و در نهایت در بخش چهارم الزامات موفقیت نهاد در انجام مأموریتهای مورد انتظار معرفی میگردد.پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظرمنظر2008-74461120091101-مروری بر جریان برنامه ریزی شهری در تهران3434217FAبهرام فریورصدریJournal Article20111113-در سال 1316 برای اولین بار طرحی به نام "نقشه شهر تهران" برای احداث خیابان های جدید در شهر تهیه شد. متأسفانه اگر هم نقشه مذکور هنوز وجود داشته باشد، نگارنده اطلاعی از آن به دست نیاورده است. همچنین تغییراتی که در جریان اجرا در این نقشه داده شده یا اینکه چه خیابان هایی بر اساس آن احداث شده است نیز روشن نمی باشد. بعد از آن در اوائل دهه چهل، دومین طرح شبکه بندی برای شهر تهران توسط مهندس "شِِور" آلمانی ، مشاورِ شهردار وقت، تهیه شد. اما این طرح عمر چندانی نداشت. و اولین طرح جامع شهر تهران که در سال 1347 به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایرانی رسید، جایگزین آن گردید.پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظرمنظر2008-74461120091101-میزگرد بررسی "نظام" برنامه ریزی شهری در ایران3845218FAمرضیه محمودیJournal Article20111114-ناخشنودی از شهرهای امروز ایران تجربه مشترک شهروندان، متخصصان و مدیران است. نگاه عامیانه به این موضوع تنها به دنبال "یک" راهحل برای آن میگردد. اما شهر، محصول عالی تمدن بشر است که تحتتأثیر مؤلفههای بیشماری پدید میآید و پذیرش تأثیر بیش از حد یک عامل در این زمینه، در حقیقت نوعی غفلت از مسئله است.
تهران، بزرگترین شهر ایران با نقش ملی و بینالمللی خود، بهخصوص با توجه موقعیت ویژه ایران در جهان، نماد و مصداق عام روشهای مدیریت شهری ماست. از این رو هرگاه بحث برنامهریزی شهری مطرح میشود، طرح جامع تهران از نقد بینصیب نمیماند و حق نیز جز این نیست.
در میان عوامل مهم تأثیرگذار بر ساخت شهرهای ایران، نظام حاکم بر تهیه، تصویب و مدیریت طرحهای توسعه شهری سهم قابل توجهی را به خود اختصاص میدهد. ساختار قدرت در جامعه، نگاه مدیران به حقوق شهروندان، فضای شهر در منظر مردم و تصمیمگیران، نقشهای مربوط به شهر و مولفههای دیگری از این دست در تبیین چگونگی و چیستی نظام برنامهریزی سهم به سزایی دارد.
نخستین ویژهنامه نهاد توسعه تهران با دعوت از برخی صاحبنظران و دستاندرکاران برنامهریزی شهری به تبیین این نظام در ایران پرداخته است. دکتر ماجدی، دکتر مطوف، دکتر دانشپور، مهندس سعیدینیا و دکتر کاظمیان، از صاحب نظران حاضر در این نشست هستند که دیدگاههایی موافق و معارض با یکدیگر دارند که برای نخبگان مسائل شهری ایران جالب توجه است و نقدهای بسیاری را طلب میکند. توافق حاضران در نتیجه پایانی بحث از دستاوردهای قابل تأمل این جلسه بودپژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظرمنظر2008-74461120091101-شهر و رفتارهای انسانی4650219FAمرتضی رهبرکارشناس ارشد معماری منظرJournal Article20111114-برای هر شهروندی محیط و منظر شهری، جنبه عینی و ذهنی دارد. به گونهای که این محیط را در کاوشهای احساسی و شناختی خود درک و دریافت می کند. این ادراک که هم به طور خودآگاه و هم ناخودآگاه صورت می گیرد، بر احوال و احساسات افراد تاثیر می گذارد. در هنگام گذر افراد از یک فضای شهری، عوامل محیطی مختلفی، ذهن آنها را به خود مشغول می کنند. هر چند احساسات و شرایط درونی انسانها، در نوع نگاه ایشان به محیط، تاثیر زیادی دارد، اما تجربه ثابت کرده است که تاثیر محیط و فضای اطراف نیز در ایجاد واکنشهای انسانها -تشدید و یا کاهش احساسات لحظهای- تاثیر قابل ملاحظه ای دارند.
هرپدیده منظر در یک محیط شهری، مجموعه ای از محرک های محیطی است. این محرکها اطلاعاتی را باخود به همراه دارند که ادراک فضا را در ذهن افراد مقدور می سازند. طبق این اطلاعات و ادراکات است که انسانها نسبت به آن فضا، محیط و حتی نسبت به آن زمان قضاوتهای خود را انجام میدهند. احساسات افراد در این محیط شکل میگیرند و رضایت و عدم رضایت را به وجود می آورند. این محرکها توسط حواس دریافت شده و فرآیند ادراک به صورت ذهنی پردازش می شود. این اطلاعات نه تنها شامل فرم، عملکرد و معنای محیط هستند، بلکه شامل فاصله ها، مرز های کنش متقابل و در حقیقت آستانه و حریم های یک فضا نیز می باشند. تمامی این محرکها منشاء احساساتی هستند، که در گذر، یا در استفاده از یک فضای شهری در انسان به وجود میآید. این احساسات میتوانند در نهایت منجر به احساس رضایت و یا عدم رضایت از یک محیط گردند و یا در کل هدف از حضور انسان در یک محیط شهری را تغییر دهند. این تغییر هدف ممکن است مثبت و یا منفی باشد. آنها می توانند افراد را جلب و یا دفع کنند و یا حتی آنها را ترغیب به عملی مناسب و یا نامناسب کنند.
حضور مکرر در یک محیط شهری، در پیش زمینه ذهن افراد، رفتارهای محیطی این افراد را شکل می دهد و این همان رفتار هائی هستند که به صورت ناخودآگاه توسط اشخاص در سایر بافت های شهری اطراف آن محیط بروز می کند. عدم توجه به حرمت و حقوق شخصی انسان ها در یک محیط شهری، نه تنها در آنها نسبت به آن فضا احساس بیزاری بهوجود میآورد، بلکه دیدگاه رفتاری ایشان را در رویارویی با سایر محیط های شهری اطراف آن مکان را نیز شکل میدهد. بنابراین یکی از مهم ترین اصول طراحی محیط های شهری، توجه به آستانه حریم و فعالیتهای انسانی در آن محیطها استپژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظرمنظر2008-74461120091101-ناگفته هایی از معبد اَناهیتای بیشاپور5255220FAعلی اکبر سرفرازJournal Article20111114-صحبت از معبد اَناهیتای بیشاپور بهانه ای شد تا سردبیر مجله به سراغ یکی از پیشکسوتان باستانشناسی ایران رفته و درباره این اثر ارزشمند دوره ساسانی به گپ و گفتگو بنشینند. آقای دکتر منصوری(سردبیر ماهنامه) میزبان استاد علی اکبر سرفراز، استاد باستانشناسی دانشگاه تهران و مسئول گروه باستانشناسی و مرمت معبد اَناهیتای بیشاپور بودند. موضوعات ناگفته ای از سالها تلاش دکتر سرفراز برای مرمت این بنای ارزشمند وجود داشت که سعی شده در این مصاحبه به آنها پرداخته شود.پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظرمنظر2008-74461120091101-استاد علی اکبر سرفراز، پیشتاز پژوهش های عهد ایلخانی5657221FAبهرام آجرلودکتری باستان شناسیJournal Article20111114--پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظرمنظر2008-74461120091101-معبد آب5861222FAآیدا آل هاشمیکارشناس ارشد معماری منظرJournal Article20111114--پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظرمنظر2008-74461120091101-یادگارهایی از مرمت معبد اَناهیتا6263223FAJournal Article20111114-کاوش های باستان شناسی و مرمت های انجام شده در معبد اَناهیتای بیشاپور از آن نظر برجسته و با ارزش است که بدانیم تنها معبد اَناهیتای تقریباً سالم و کامل ایران است. سایر بناهایی که منتسب به معبد اَناهیتا هستند یا انتساب آنها محل تردید است و یا آثار کمی از بنا بجا مانده که شناخت اصل بنا را دشوار می نماید. با توجه به اهمیت تحقیقات باستان شناسی و تلاش های ارزنده دکتر سرفراز در مرمت تنها معبد اَناهیتای شناخته شده قطعی ایران در بیشاپور، در این قسمت گزارشی تصویری از مراحل مرمت این بنای منحصر به فرد ارائه شده است.