پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظر
منظر
2008-7446
2008-2169
10
43
2018
07
23
چشمهعلی
3
3
FA
سید امیر
منصوری
0000-0002-2865-6859
استادیار دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران
amansoor@ut.ac.ir
10.22034/manzar.2018.68627
اینکه چشمه، یک منظر مهم سرزمینی تلقی گردد، سنت ایرانی است. نامگذاری اسطورهای، حجاریهای روایی و آئینی بر صخرههای مجاور چشمه، احداث معماریهای اسطورهای و حاکمیتی در جوار چشمه، برقراری سنتهای اجتماعی در ایام خاص و رواج باورهای افسانهای در شرح هویت چشمه مظاهر شکلگیری و قوام منظر چشمه است.<br /> تولد یک سرزمین از آنجا آغاز میشود که نقاطی در آن به واسطه تجربه یا تفسیر انسانها، معنای خاص پیدا میکنند و شناسههای «مکان» میشوند. زمینی که تعداد زیادی شناسه داشته باشد که در یک منظومه نقشآفرینی کنند و کلیت واحدی را تشکیل دهند، به سرزمین بدل میشود. بنابراین سرزمین، زمینی هویتمند و بهرهمند از نمادها و نمودهای زندگی انسان در بستر آن است. سرزمین، گونهای منظر است.<br /> چشمهعلی شهر ری، اندامی طبیعی است که به واسطه جنس لایههای زمین در آن نقطه و ارتباط آنها با سفرههای آب زیرزمینی بالا دست، مظهر آبی دارد که از پای صخره میجوشد و در کوهپایه جاری میشود.<br /> بالای چشمهعلی آثار دژ اشکانی، که ماهیت آن همچنان ناشناخته است و امروز به این نام خوانده میشود، برجا مانده است. این، حاکی از تقدم ارزش مکانی این نقطه نسبت به اسلام است. نامگذاری آن به نام علی، سنت دوره اسلامی است که دو نتیجه دربر دارد : اول، اهمیت آن برای ساکنان سرزمینی که نام پیشوای اول شیعه را برآن گذاشتهاند و دوم، نسبتی که در میان عقاید باستانی ایرانیان با نامگذاری مرتبط با امام علی (ع) در هنگام تغییر دین ایرانیان رعایت شده است. بسیاری از باورهای باستانی ایرانیان مرتبط با ایزد مهردر عصر اسلام، برای حفاظت از انهدام، با نام علی متبرک شدند تا برجا بمانند (مانند چشمه علی دامغان و چشمه مرتضی علی طبس)<br /> میتوان نام چشمهعلی را نیز در عداد همین رویه به حساب آورد. آئین شستشوی قالی در چشمه، که روشن و نورانی میشود (لغتنامه دهخدا) و باور به برخی ویژگیها در آب چشمه شواهد دیگری بر هویت منظرین چشمهعلی شهر ری است.<br /> چشمه، که این روزها اخبار ناگواری بر قطع آب آن به واسطه متروسازی در جریان است، ظرفیتی برای تداوم هویت سرزمین ایران است که نباید با بهرهگیریهای خرد از جنس متروسازی، در مخاطره بیفتد. بقای سرزمین ایران به مثابه منظر ایرانی، وامدار نمادهای آن ازجمله چشمهعلی است.
چشمه علی,شهر ری
http://www.manzar-sj.com/article_68627.html
http://www.manzar-sj.com/article_68627_5fa18f882fed64dd35eb3157b4327f63.pdf
پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظر
منظر
2008-7446
2008-2169
10
43
2018
07
23
طرح کاشت، نقش آفرین منظر باغ؛ سیر تحول طرح کاشت در باغ گلشن طبس
6
15
FA
هادی
قاسمی
صنعتی شاهرود
hadighasemi.la@gmail.com
محمد رضا
مهربانی گلزار
0000-0001-9706-2723
استاد
m.mehrabanigolzar@gmail.com
10.22034/manzar.2018.68095
باغ در فرهنگ و هنر ایرانی، بخشی جداییناپذیر از هویت و شیوه تعامل ایرانیان با طبیعت است. طرح کاشت و پوشش گیاهی، بخش مهمی از موجودیت یک باغ است؛ اما از آنجایی که پوشش گیاهی باغ عنصری است زوالپذیر و جایگزینی و مرمت آن به مانند آثار معماری، به سهولت امکانپذیر نیست، لزوم بررسی گذشته گیاهی باغ به عنوان عنصر تاریخی زنده باغ، در کنار بررسی اولیه الگو آن، اهمیت ویژهای دارد. لذا هدف کلی این پژوهش، بررسی پوشش گیاهی و تغییرات الگوی اولیه کاشت در باغ گلشن طبس تا کنون است. به منظور بررسی سیر تحول طرح کاشت، روش مورد استفاده در این فرایند، برداشتهای میدانی توسط متخصص باغبانی، بررسیهای کتابخانهای، مصاحبه با افراد کهنسال، تاریخ دانهای محلی و متخصصان امر بوده است. در برداشتهای میدانی نوع درخت و محل قرارگیری آن در باغ مورد بررسی قرار گرفت تا ضمن تکمیل هرچه بیشتر مستندات و دریافت الگوی کشت آنها، بتوان در تحلیل بهتر از آن بهرمند شد. در نهایت این بررسی تاریخی، به کشف الگوی اصلی باغ و همچنین پوشش گیاهی اصیل باغ منجر میشود که با در نظر گرفتن آن، ضمن مشخص کردن گیاهان نامتجانس با منظر اصلی باغ، به احیاء و حفظ اصالت گیاهی باغ کمک شایانی خواهد کرد.
باغ کویری,پوشش گیاهی,الگوی کاشت,باغ گلشن,طبس
http://www.manzar-sj.com/article_68095.html
http://www.manzar-sj.com/article_68095_d6fc9a4645cee299e843d55761e883b5.pdf
پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظر
منظر
2008-7446
2008-2169
10
43
2018
07
23
احیای نهاد توسعه تهران؛ ضرورتهای تداوم برنامهریزی توسعه شهری
16
25
FA
علیرضا
عندلیب
دانشگاه آزاد، واحد علوم و تحقیقات تهران
a.andalib@srbiau.ac.ir
10.22034/MANZAR.2018.68622
حدود دو دهه از ایده تشکیل نهاد به منظور مطالعه و تهیه طرحهای توسعه شهری، به ویژه طرح جامع شهر تهران در جهت ارتقای جایگاه مدیریت و برنامهریزی این طرحها در کشور سپری شده است. نهاد، نهالی بود که میتوانست در آینده شهر تهران و سایر کلانشهرهای کشور به درختی تنومند تبدیل شود، اما امروز در حالی به بیان این تجربه پرداخته میشود که جز نام گمشدهای از آن در نظام مدیریت و برنامهریزی توسعه شهری کشور به یادگار نمانده است؛ گم شدهای تاریخی که در سند طرح جامع شهر تهران به عنوان نقطه کانونی و امتیاز گرانبهای این سند به محاق فرو رفته است.<br /> مقاله حاضر تلاش میکند به روش توصیفی- تحلیلی و با مستندسازی، فرایند شکلگیری نهاد از آغاز تا انحلال را بررسی کرده و با استفاده از شناخت آسیبشناسانه، فرصتها و تهدیدهای پیش رو، تصویری از نهاد مورد نظردر مدیریت و برنامهریزی طرحهای توسعه شهری را ارائه کند. همچنین سعی شده با بررسی خلاء ناشی از عدم وجود نهاد در طول دورههای مختلف برنامهریزی و تهیه طرحهای توسعه شهری برای تهران، ضرورت تشکیل آن را شناسایی کند. نتایج بررسیهای تحقیق نشان میدهد تشکیل نهاد در شهر تهران ضرورتی تأخیرناپذیر است که سر انجام روزی مجدداً احیاء خواهد شد. پرسش مهم این خواهد بود که نهاد چه زمانی تشکیل خواهد شد و این نهاد چگونه نهادی خواهد بود؟ پرسشی که آینده به آن پاسخ خواهد داد.
نهاد,طرح جامع,طرحهای توسعه شهری,مدیریت و برنامه ریزی,شهر تهران
http://www.manzar-sj.com/article_68622.html
http://www.manzar-sj.com/article_68622_5a4d39cd13dd0ba16e08f18be1bc0b0d.pdf
پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظر
منظر
2008-7446
2008-2169
10
43
2018
07
23
میراث صنعتی در منظر شهر تاریخی؛ نقش کارخانه قند در منظر شهری ورامین
2826
33
FA
امیر علی
قنبری
دانشگاه علم و صنعت ایران
ghanbari.younes@gmail.com
10.22034/manzar.2018.68623
میراث صنعتی مفهومی است که از سال 1950 شکل گرفته است. این مفهوم باوجود تازگی، به سرعت در پروژههای شهری پذیرفته شد. در کشورهای پیشگام امر حفاظت، حفاظت از میراث صنعتی به عنوان یکی از مدلهای توسعه و بخشی از منظر شهر در نظر گرفته میشود. در این پژوهش سعی بر آن بوده تا با مطالعه منشور نیژنی تاگیل (Nizhny Tagil Charter) ، اصول دوبلین (The Dublin Principles)<sup> </sup>بیانیه تایپه (Taipei Declaration) و سند مادرید (Madrid Document) به پیشینه حفاظت از میراث صنعتی و اهمیت آن پرداخته شود؛ همچنین تلاش شده است با پیگیری فعالیتهایFICIM ، ICCIH، ایکوموس و جامعه بینالمللی معماران، اهمیت میراث صنعتی در منظر شهرهای تاریخی بیان شود. تبیین جایگاه کارخانه قند در منظر شهری ورامین با رجوع به مطالب ذکر شده مد نظر بوده است. کارخانه قند ورامین بازماندهای از دوران صنعتی شدن و بخشی از تاریخ معماری است. معماری برجسته، موقعیت مناسب شهری، ویژگیهای محیطی و تاریخی- فرهنگی و تعلق خاطر جامعه شهری، کارخانه قند را به یک نمونه ارزشمند در منظر تاریخی شهر ورامین تبدیل کرده است. نظر بر کارخانه قند و جایگاه آن در منظر شهر ورامین سبب یکپارچگی منظر تاریخی شهر میشود. در برخی از شهرهای تاریخی که توسعه آن در دوران صنعتی شدن (همانند ورامین) بیش از پیش بوده است، ساختمانها، سایتها و عناصر صنعتی جلوهای از منظر شهری شدهاند؛ به همین منظور باید در سیاستهای شهری مدنظر قرار گیرند. علاوه بر آن، حفظ آنها نهتنها از لحاظ علمی، بلکه از نظر جنبههای اقتصادی نیز مهم است. سرمایهگذاری و استفاده مجدد از مواریث صنعتی (به خصوص استفاده مجدد فرهنگی) میتواند به عنوان ابزار رشد اقتصادی، فرهنگی و همچنین ایجاد شغل مؤثر واقع شود.
میراث صنعتی,کارخانه قند ورامین,منظر شهرهای تاریخی
http://www.manzar-sj.com/article_68623.html
http://www.manzar-sj.com/article_68623_1582fdc368e91efa7eea3c77b50ae7f4.pdf
پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظر
منظر
2008-7446
2008-2169
10
43
2018
07
23
دره درکه، به مثابه شارباغ ایرانی
34
41
FA
فرشاد
بهرامی
0000-0001-8143-7842
پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران
farshad.bahrami@ut.ac.ir
10.22034/manzar.2018.68624
روند تخریبی روددرههای شهر تهران و تجارب ناموفق در نمونههای مختلف نشان از عدم شناخت صحیح و استفاده نادرست از ظرفیتهای این روددرهها است. روددره درکه یکی از هفت روددره باارزش تهران است که به عنوان یکی از کریدورهای اصلی و طبیعی در کوه پایههای رشتهکوه البرز قرار دارد. روددره درکه از سه مؤلفه آب، گیاه و دانههای معماری تشکیل شده است. همنشینی لاینفک این سه مؤلفه، ساختار طبیعی و بومی روددره درکه را بازگو میکند. مسیر حرکت رود در خط القعر دره و شکلگیری درختان و گیاهان در امتداد آن و حضور دانههای معماری در انتهای مسیر حرکت رود، شاکله اصلی روددره درکه را شکل میدهد. فرضیه شارباغ ایرانی که در سال ۱۳۹۴ در شماره ۳۳ مجله منظر توسط مهدی شیبانی و مریم اسماعیلدخت مطرح شد، عناصری برای الگوی شارباغ را بازگو کرد که آب، گیاه و دانههای معماری به عنوان مؤلفههای اصلی و شاکله شارباغ در مقاله مذکور مطرح شد. به نظر میرسد که مؤلفههای شارباغ ایرانی میتواند الگوی شکلگیری روددره درکه باشد که آب، گیاه (باغات درکه) و دانههای معماری (روستا درکه) در ساختاری خطی و در امتداد مسیر حرکت رود شکلگرفتهاند. پیکره باغات درکه و دانههای معماری (روستای درکه) با توجه به بستر طبیعی و مسیر حرکتی رود، الگوی شار باغ ایرانی را دنبال میکنند.<br /> این پژوهش به دنبال نظریهای برای توسعههای آتی روددره درکه است و با بررسی الگوی شارباغ ایرانی و تطبیق آن با مؤلفههای منظرساز روددره درکه، این موضوع را استنتاج میکند که الگوی شارباغ ایرانی پایه و اساس روددره درکه است و در توسعههای آتی این رود دره، امکان به کارگیری این نظریه امکانپذیر است.
روددره درکه,شارباغ ایرانی,ساختار طبیعی دره,منظر طبیعی رود
http://www.manzar-sj.com/article_68624.html
http://www.manzar-sj.com/article_68624_ec6a5715606257a2985c62c83d6def5f.pdf
پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظر
منظر
2008-7446
2008-2169
10
43
2018
07
23
وونرف؛ مؤلفههای منظر شهری در خیابان برای زندگی
42
51
FA
مینو
قره بگلو
استادیار تمام وقت دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز
minoo_gha@yahoo.com
فرناز
خواجه سعید
دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
f.22.arch@gmail.com
10.22034/manzar.2018.68625
در مبحث پیادهمحوری، فضای مشترک با هدف یکپارچگی وسایل نقلیه و مردم، به عنوان رویکردی انسان-محور در طراحی خیابانهای شهری معاصر مطرح شده است. پدیده وونرف به معنای حیاط زندگی، معادل منطقه آرام ترافیکی و پهنه خانگی بوده که در پی تحقق فضای مشترک در مقیاس محله مسکونی است. وونرف، با هدف ایجاد محلهای امن و سرزنده و با اعمال محدودیت سرعت برای ماشینهای عبوری محلی، ارتباط همزیستی خودروهای شخصی و عابران پیاده را افزایش داده، بهطوریکه حق تقدم را برای عابران پیاده قائل بوده تا امکان حضور و حرکت آزادانه تمام افراد پیاده، به خصوص افراد سالخورده و کمتوان جسمی-حرکتی در فضا را فراهم آورد و محدودهای امن برای بازی کودکان در محله تأمین کند.<br /> وونرف به عنوان بخشی از منظر شهری در مقیاس محله، متشکل از مؤلفههای کالبدی-عملکردی، زیباشناختی و معنایی-مکانی منظر است و از نحوه ترکیب محیط انسانساخت با محیط طبیعی بر اساس فعالیتهای انسانی حاصل میشود، که از طریق انطباق نیازهای ارگونومیک، شخصیتی، اجتماعی و فرهنگی مردم در یک محله ویژه و بهرهگیری از کلیهی ابزارهای محیطی «فرم، عملکرد و معنا»، میتواند تجربیات حسی، ادراکی و شناختی لذتبخش برای ساکنان محل فراهم آورده و مجموع سطوح «حسی، فرمال و نمادین» در یک تجربه زیباییشناختی با محوریت انسان و عابر پیاده، به لذت زیباییشناختی ختم میشود. نهایتاً منظر شهری وونرف به عنوان پدیدهای عینی-ذهنی، با ارتقای سرزندگی، افزایش تعاملات اجتماعی و القای حس مکان در فضای ادغام شده پیاده، دوچرخه و سواره به عنوان فضای اشتراکی محله پیادهمدار دموکراتیک و زیستپذیر مطرح میشود که تداعی خیابان زندگی برای ساکنین خواهد بود.
وونرف,فضای مشترک,خیابان برای زندگی,منظر شهری
http://www.manzar-sj.com/article_68625.html
http://www.manzar-sj.com/article_68625_4bfbc820e528441e4090f5871b2080e7.pdf
پژوهشکدۀ هنر، معماری و شهرسازی نظر
منظر
2008-7446
2008-2169
10
43
2018
07
23
ارزیابی حرارتی مدل های مسکونی؛ بررسی مدل ساخته شده با فیبر، سیمان و چوب
52
61
FA
بونساپ
ویچایانگکون
دانشگاه تاماسات، تایلند
wboonsap@gmail.com
فونگفوم
سورنچوم کاو
دانشگاه راجاماگلا، تایلند
کریتسادا
آنانتاکارن
دانشگاه راجامانگلا، تایلند
10.22034/manzar.2018.68626
میزان حرارت خورشیدی در تایلند به طرز بیسابقهای هر سال قویتر میشود و این امر درک قابلیتهای حرارتی مصالح ساختمانی (به ویژه عایقهای حرارتی) را ضروری میکند. در این تحقیق سه نمونه ماکت خانه ساخته شد که در یک مدل از چوب و در دو مدل دیگر از فیبر سیمان برای سقف، کف و دیوارها استفاده شده است. از آنجا که چگالی چوب تقریباً نصف فیبر سیمان است، در این تحقیق ضخامت چوب دو برابر تخته فیبر سیمان در نظر گرفته شد. این مدلها تحت شرایط آبوهوایی نسبتاً ثابت و آرام از اواخر آوریل تا اوایل می سال 2017 برای مشاهده دمای ساعتی درون خانه در ساعات 08:00 تا 16:00 مورد آزمایش قرار گرفتند. هر سه مدل در پردیس رنگسیت دانشگاه تاماسات (استان پتومتنی)مستقر شدند. مکان قرارگیری مدلها بهگونهای انتخاب شد که سایه ساختمانی بلندتر از ساعت 15:00 به بعد تمام مدلها را فرامیگرفت. با این کار جلوی نور خورشید گرفته میشود تا مشاهده کنیم چگونه چوب و تختههای فیبر سیمان میتوانند حرارت را به محیط اطراف خود آزاد کنند. نتایج این تحقیق نشان داد در مدل چوبی، دمای داخل تمام اتاقها از دو مدل دیگر با تختههای فیبر سیمان کمتر بوده است و بعد از قرار گرفتن در سایه ساختمان بلند، دمای اتاقهای مدل چوبی کندتر از دو نمونه مدل دیگر کاهش یافته است.
پایداری شهری,ماکت یک خانه ساده
http://www.manzar-sj.com/article_68626.html
http://www.manzar-sj.com/article_68626_7de39fedce4b6c90c5eca1b1d6ae9e91.pdf