دکترای حقوق / عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی
چکیده
پیدایش مفهوم حقوق شهروندی به زمان طرح نظریههای جدید پیرامون حاکمیت در اواخر قرن نوزدهم میلادیـ همزمان با انقلاب کبیر فرانسهـ و پس از آن نیز به زمان صدور اعلامیه جهانی حقوق بشر از سوی سازمان ملل متحد در سال 1948 باز میگردد. بر مبنای این نظریهها مردم دیگر «رعیت» به شمار نیامده و به عنوان «شهروند» در برابر حکومت از حقوقی برخوردار شدند.
در ادبیات سیاسی کشور ما نیز نگاه جدید به مفهوم حاکمیت که ارزش و اعتبار دولت را در خدمتگزاری به مردم میداند و غفلت از رسیدگی به خواستهای آنان را گناهی نابخشودنی به شمار میآورد، با ظهور و بروز اندیشههای بنیانگذار انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) و پیروزی انقلاب اسلامی پایهگذاری شد. از این منظر مردم نهتنها به عنوان شهروند، بلکه در مقامی فراتر از یک شهروند -که بر مبنای نظریههای غربی مربوط به حاکمیت، در سطحی برابر با حاکمان قرار میگیرند- به عنوان مخدوم و حاکمان در موقعیت خدمتگزار شناخته میشوند. با این تعریف حقوق و تکالیف مردم و حاکمیت نیازمند تعریفی دوباره است؛ زیرا بر مبنای این دیدگاه مردم اصل و محور اداره جامعه تلقی میشوند.